e hënë, korrik 31, 2006

Maj 1961. Studentët ushtarakë shqiptarë braktisin Rusinë

Rusët shpallin “Non grata” Gjeneral Ramohiton
Kujtim Boriçi




Ekskluzive/ Nëpërmjet kujtimeve të ish-studentëve ushtarakë që ndërprenë studimet në Moskë në maj 1961, e dokumentave të kohës, në këtë numër sillen konfliktet e fundit me rusët, shpallja “Non grata” e gjeneralit shqiptar Halim Ramohito, si dhe urdhri i dhënë e peripecitë e kthimit në atdhe.Dokumenti“Meqenëse Shqipëria po largohet gjithnjë e më shumë nga kampi socialist, ju nuk mund të vazhdoni më studimet këtu, prandaj duhet të ktheheni në Shqipëri. Dorëzoni çfarë i detyroheni shkollës”.(Nga urdhëri i qeverisë ruse, drejtuar akademive ushtarake. Maj 1961)Në vazhdim do të lexoni:- Tensioni mes rusëve e shqiptarëve, në pragun e largimit të këtyre të fundit, sjell zëvendësministrin rus, Firjulini, në bazën shqiptare të Pashalimanit.- Komisioni i përbashkët për ndarjen e nëndetëseve dhe provokacionet e fundit të detarëve e oficerëve rusë.- 4 Qershor 1961. Largimi përfundimtar i rusëve dhe administrimi i plotë i bazës, nga ushtarakët shqiptarë.(Vijon nga numri i kaluar)Incidenti në takimin e studentëve shqiptarë me Halim Ramohiton, atasheun ushtarak e përfaqësuesin shqiptar në Traktatin e Varshavës, që atë ditë u pasua me masa të tjera shtrënguese e provokime për studentët ushtarakë shqiptarë në akademitë e Moskës dhe të gjitha akademitë e shkollat e tjera ushtarake, në ish-Bashkimin Sovjetik. Njëkohësisht, siç pohon më tej Myfit Qorduka, ish-studenti i atëhershëm e më pas ushtarak madhor në Flotën tonë Luftarake Detare, paralelisht me këtë presion e terror ndaj nesh, nuk munguan masa dhe ndaj studentëve apo grupimeve të huaja që mbështetën kolegët shqiptarë. Ndërkohë, sipas dëshmive të ish-studentëve tanë në Rusi dhe dokumentave zyrtare të publikuara më vonë, dhe shumë drejtues e ushtarakë madhorë rusë apo pedagogë të akademive ushtarake që mbanin qëndrimin e mëparshëm ndaj shqiptarëve, u ndëshkuan nga eprorët e tyre, me masa nga më të rëndat.Eprorët rusë ndëshkojnë miqtë e studentëve shqiptarëNata e pastakimit të studentëve ushtarakë shqiptarë me Halim Ramohiton, ish-atashe ushtarak në Rusi e përfaqësues i vendit tonë në shtabin e Traktatit të Varshavës, siç kujtojnë katër dekada e gjysëm më pas ish-studentët, qe e pa gjumë dhe me shqetësimin që do të sillte e nesërmja. E, sipas shënimeve të Qordukës, që në mëngjesin e së nesërmes, të parët që ndëshkohen nga miqësia e korrektesa me shqiptarët, janë dhe ushtarakët madhorë rusë. Sipas kujtimeve të ish-studentëve, që në mëngjes, në mjediset e Akademisë Ruse ku studionin të huajt, u konfirmua lajmi se ushtaraku madhor rus e miku që i kishte siguruar gjeneral Ramohitos, sallën për takimin me studentët e Shqipërisë, ishte pushuar nga puna, e ishte nxjerrë në lirim nga drejtuesit e Ministrisë ruse të Mbrojtjes. Po ato ditë, teksa terrori psikologjik e provokimet ndaj studentëve shqiptarë ishin në pikun e acarimit, po për të njëjtën arsye, për shkak se kishte respekt për shqiptarët dhe që qëndrimin ndaj tyre e quante të pamotivuar, nuk i shpëton të njëjtit ndëshkim dhe Egipkovi, komandanti i Akademisë së Nënujësave të San Petërburgut. “Ne që e kemi përjetuar atë situatë, kujtojmë se kanë qënë nga ditët më të vështira, por njëkohësisht, si asnjëherë tjetër, ne ndjeheshim krenarë për unitetin që kishim mes njëri-tjetrit, krenarë për vendin tonë, e njëkohësisht ndjemë respekt nga solidariteti me ne i pothuaj gjithë studentëve të vendeve të tjera, përfshi këtu dhe shumë prej atyre rusë, ndonëse për shkak të ndëshkimit të mundshëm, nuk mundnin ta shfaqnin hapur”,- shton Qorduka.Gjeneral Ramohito shpallet “Non grata!”.Nuk kishin kaluar veçse 4-5 ditë nga takimi i studentëve shqiptarë me gjeneral Ramohiton në Moskë, kur një urdhër i qeverisë ruse e shpall Ramohiton “Non grata”. Ky lajm i befasishëm, por jo i papritur, si për ne ashtu dhe për kolegët tanë, kujton Myfit Qorduka, ish-student i Akademisë Detare të Bakusë, që shënonte kulmin e marrëdhënieve, pritej që të shoqërohej shpejt dhe me ikjen e studentëve shqiptarë. Urdhëri “Non grata” për gjeneral Ramohiton, sipas dokumentave zyrtare të kohës, përcaktonte prerë dhe afatin e largimit të tij nga ky shtet, brenda 24 orëve. Sipas Qordukës e bashkëstudentëve të tjerë, ndonëse situata në mesmuajin maj 1961 ishte më e acaruar se kurrë, kishte studentë e pedagogë rusë, që vazhdonin të kishin simpati e të na respektonin si shokë, bile, duke na marrë edhe nëpër shtëpitë e tyre. Në javën e tretë të këtij muaji, sipas dëshmive të mësipërme dhe dokumentave zyrtare të kohës, qeveria ruse (nëpërmjet Ministrisë së Mbrojtjes) dërgon me urgjencë një urdhër në të gjitha akademitë ushtarake të vendit, ku detyronte studentët shqiptarë që të ndërprisnin studimet e të largoheshin nga Rusia, për shkak se “Shqipëria po largohet gjithnjë e më shumë nga kampi socialist”. Nisi zbatimi i menjëhershëm i urdhrit...Qorduka: “Ja, si u larguam nga Rusia!”Ja, si e kujton këtë çast në shënimet e tij, ish-studenti i Detarisë në Akademinë Ruse të Bakusë: “...22 Maj 1961. Gjithë studentët ishim në mencë. Në këtë kohë na thërrasin të gjithë studentëve shqiptarë, për të na komunikuar me urgjencë një urdhër të rëndësishëm. Ishte urdhri për largimin urgjent nga Bakuja. Një autobus po na priste. Do të iknim pa takuar asnjë njeri, as shokët tanë. Për koincidencë, një shoku im i atëhershëm, që i rivendosëm përsëri kontaktet në vitin 1990, rusi Aleksandër Suvin, në kontaktin e parë me letra më shkruante me keqardhje, se përzënia jonë nga Rusia, ishte një turp i vërtetë. Por, atë që e penguan me urdhër në Akademi, nuk mundën ta pengojnë në stacionin e trenit, ku ne do të niseshim. Aty u bë një ceremoni e vërtetë. Dhjetëra shokë e shoqe sovjetikë e të kombësive të tjera, me lule në duar, lot e ovacione, na përcollën deri në shkëputjen e kontaktit viziv, gjatë trenit në ecje. Para nisjes, në këtë atmosferë të krijuar mes miqve tanë e popullit të thjeshtë në stacion, ne të emocionuar, natyrshëm bëmë dhe një demonstrim patriotik. Në krye të studentëve të Leningradit, prinin në ballë me portretin e Enver Hoxhës e flamurin kombëtar, studentët: Temo Ngjela e Spiro Gjika, ndërsa për ata të Bakusë, Faik Sinani e Milto Xhillari...”.Më 31 maj 1961, në momentin që avioni i nisur nga Moska me studentët ushtarakë shqiptarë u ul në Aeroportin e Rinasit, studentët i priti ministri i Mbrojtjes, Beqir Balluku.Një prej ish-studentëve, Iljaz Muço, tregon se asnjë nga studentët ushtarakë që ndërprenë studimet në akademitë ruse, nuk ndejti atje, siç bënë, bie fjala jugosllavët (rreth 50% qëndruan atje) apo dhe të tjerë. Dhe një student shqiptar, që ishte i sëmurë e në momentin e largimit nuk kishte mundësi të vinte me ne, shton më tej ai, këmbënguli, dhe ne e muarëm me barrelë... (Vijon)