Incidenti i kanalit të Korfuzit, misteri i pazbardhur për 60 vjet

Kujtim Boriçi

Ekskluzive/ Nëpërmjet dokumenteve zyrtare të kohës, kujtimeve të ish- ushtarakëve madhorë të Flotës Luftarake Detare, Vangjel Nano e Myfit Qorduka, në këtë numër të gazetës sillen detaje të panjohura të incidentit të Korfuzit më 15 maj 1946, përplasja mes forcave detare shqiptare dhe anijeve angleze, precipitimi i ngjarjeve në vazhdim, akuzat e qeverisë angleze dhe përballja në gjyqi e Hagës.Dokumenti- Më 15 maj 1946, dy anije luftarake angleze që po lundronin në ujërat tona territoriale në afërsi të Sarandës nuk respektojnë sinjalin e Artilerisë Bregdetare për largim, por provokojnë, duke e detyruar këtë të fundit të hapë zjarr paralajmërues.-Më 22 tetor 1946, katër anije luftarake (1 kryqëzor e 3 destrojerë) të ardhur nga Porti i Korfuzit, kalojnë kanalin e futen në ujërat tona., duke u afruar midis kepit të Varesë dhe kepit të Kasiopeas. Në afërsi të kepit të Varesë, dy destrojerët ranë në minat e mbetura të Luftës së Parë Botërore, duke u dëmtuar në konstrukt e njerëz.(Nga dosja shqiptare në Gjyqin e Hagës!”Alibia angleze- Më 15 maj 1946, drejt nesh erdhi një anije e vogël peshkimi me njerëz të armatosur dhe kërkoi të largoheshim nga ujërat e tyre, pa na afruar asnjë lloj ndihme, e më pas u larguan-Më 22 tetor 1946, në afërsi të kepit të Varesë, dy destrojerët tanë ranë në minat e vendosura nga shqiptarët. Dy destrojerët tanë ranë në mina, duke u dëmtuar e fundosur, ku humbën jetën edhe disa marinarët tanë.(Nga ditari i anijes flamurmbajtëse angleze, paraqitur në gjyqin e Hagës)Në vazhdim do të lexoni:-Akuzat e anglezëve për vendin tonë në Gjyqin e Hagës lidhur me incidentin Kanalit të Korfuzit.- Si u përgatit nga agjentura e huaj arratisja e anijes shqiptare që do të dëshmonte kunddër palës shqiptare dhe3 si dështoi arratisja.-Urdhëri për gatishmërinë e mbrojtjes bregdetare dhe vizita e Mehmet Shehut në bazë.15 maj 1946. Enveri: Ruani gjakftohtësinë!Edhe pse kanë kaluar plot 60 vjet nga përplasja mes mbrojtjes sonë bregdetare e një skuadrilje anijesh angleze, i njohuri si “Incidenti i kanalit të Korfuzit”, (në fakt, zyrtarisht janë dy të tillë në harkun 5 muajve), ku vendi ynë humbi padrejtësisht një përballje në gjyqin e Hagës, ende mbeten mister rrethanat dhe shkaqet e tyre. “Edhe pse vendi ynë u përball padrejtësisht me sanksione për këtë incident, ku pala shqiptare nuk ishte përgjegjëse për minimin e bregdetit, ne dëshmitarët e ngjarjeve, por dhe dokumente të kohës, të njohura së fundi, jo vetëm evidentojnë pafajësinë tonë, por tregojnë se detarët tanë të sapodalë nga lufta, ruajtën gjakftohtësinë përballë kundërshtarëve, duke siguruar paprekshmërinë e kufijve”, - pohon për gazetën Vangjel Nano, një nga ish-drejtuesit e FLD-së e dëshmitar i këtyre incidenteve.Referuar dokumenteve zyrtare në Ministrinë e Mbrojtjes dhe ushtarakëve që morën pjesë në këtë incident, në këto ngjarje të rënda, por dhe në incidente të tjera në ditët e muajt në vazhdim, personalisht Enver Hoxha dërgonte fonograme me porosinë “Ruani gjakftohtësinë”, dhe ndiqte nga afër veprimet luftarake të njësive detare në përmbushje të detyrës për mbrojtjen e kufijve detarë.Si ndodhi incidentiVangjel Nano, ish-komandant minaheqseje për dekada dhe një nga ushtarakët e pranishëm në incidentin e kanalit të Korfuzit, besnik i shënimeve të tij të kohës por dhe kujtesës, tregon me detaje incidentin e bujshëm me anijet angleze në vitin 1946 në afërsi të Sarandës. Ai tregon për gazetën se kanë qenë dy incidente të njëpasnjëshme, i pari më 15 maj dhe i dyti më 22 tetor të vitit 1946, objekt i të njëjtës akuzë që qeveria angleze ngriti më vonë për Shqipërinë në gjykatën ndërkombëtare të Strasburgut. “Ishin orët e para të mëngjesit të 15 majit 1946, kur rojet tona diktojnë dy anije luftarake, pa flamur e shenja dalluese, që i afrohen bregdetit. Bateritë e artilerisë bregdetare, duke menduar se ato ishin anije greke që provokonin, siç bënin vazhdimisht, u japin shenjë, duke i urdhëruar të kthehen. Por ata nuk binden. Në këto kushte, zbatohet rregullorja dhe hapet zjarr paralajmërues. Të ndodhur para gatishmërisë sonë, anijet ngrenë flamurin anglez, detyrohet të largohen. Por ky incident, në gjykatën Ndërkombëtare, u sajua si një kërkesë për ndihmë nga ana e tyre që u refuzua nga ana jonë, që në fakt nuk kishte asnjë bazë”. Ndërsa për incidentin e dytë, atë të 22 tetorit 1946, Nano tregon: “Katër anije luftarake angleze, dy destrojerë dhe një kryqëzor, i konstatojmë se dalin nga porti i Korfuzit dhe me lundrim, pasi futen në ujërat tona, midis Kepit të Kasiopeas dhe Kepit të Varesë i afrohen bregut. Dy destrojerët ranë në një fushë ujore të minuar nga lufta e dytë Botërore, të pa ditur nga askush , duke u shkatërruar e duke pësuar humbje dhe në njerëz. Në akuzën e paraqitur në Gjykatën e Hagës, vendi ynë u akuzua padrejtësisht dhe fajësua se kishte minuar bregdetin në kundërshtim me Konventat Ndërkombëtare”.Enver Hoxha detarëve: ”Ruani gjakftohtësinë!”Incidentet në vijën bregdetare, sipas Nanos, ish-ushtarakut madhor të FLD-së, nga fillimviti ‘46 e më vonë, kryesisht në zonën e Sarandës, ishin të shumta. Sipas tij, me përjashtim të dy rasteve të mësipërme që u përmblodhën në incidentin e bujshëm të “Kanalit të Korfuzit”, ishin anijet luftarake greke që jo vetëm provokonin forcat tona mbrojtëse të bregdetit, por shpesh hidhnin apo tentonin të zbarkonin grupe desantësh apo të arratisur të armatosur me qëllim rrëzimin e pushtetit popullor. Referuar shënimeve të Nanos, por dhe ditareve luftarake e dokumenteve të tjera të Ministrisë së Mbrojtjes, në këtë kohë regjistrohen disa incidente si ai i 6 korrikut 1945, kur dy anije greke u futën në kepin e Qefalit që u përballën me zjarrin e artilerisë tonë bregdetare (rrëmbyen dhe një qytetar shqiptar dhe e çuan në Korfuz), incidenti i 17 korrikut të atij viti kur tri anije luftarake greke u afruan në bregun e Himarës e qëlluan me mitralozë qendrën e banuar, deri te incidenti i njohur detar-tokësor në kufi. Për incidentet e Kanalit të Korfuzit, sipas burimeve të mësipërme, Enver Hoxha dhe drejtues të tjerë të Ministrisë së Mbrojtjes, mbaheshin në kontakt të pandërprerë për situatën e jepnin urdhrat përkatëse për veprim luftarak të efektivave bregdetare. Në një fonogram që dërgonte Enver Hoxha për incidentin e tetorit, tregon ish-ushtaraku madhor i FLD Myfit Qorduka, midis të tjerave thuhej: “Ruani gjakftohtësinë, zbatoni detyrën për sigurimin paprekshmërisë së kufirit!” Por incidentet, pasuar me ballafaqimin në Gjykatën e Hagës pak muaj më vonë, jo për faj të detarëve shqiptarë, nuk u evituan... (Vazhdon).

Enveri dhe Mehmeti, gjithmonë të pranishëm në bazën e Pashalimanit

Pashalimani, me rusët, nga miq, në armiq

Kujtim Boriçi


Ekskluzive/ Në një cikël shkrimesh që nis në këtë numër, nëpërmjet dokumenteve zyrtare të papublikuara deri sot dhe kujtimeve të ushtarakëve madhorë të kohës, sillen momente dramatike të ringritjes së shërbimit detar shqiptar pas Luftës së Dytë Botërore, incidenti i kanalit të Korfuzit, gjyqi i Hagës për këtë incident, përgatitja e specialistëve tanë të parë në Jugosllavi e Rusi, sjellja e nëndetëseve të para në Shqipëri, përkujdesja e Enverit dhe Mehmetit për Pashalimanin, vizita e Hrushovit në këtë bazë, konfliktet me rusët për mbrojtjen e bazës, si dhe episodet tragjike në mbrojtjen e 416 km të kufirit detar.Nga historiku i Flotës Detare- Në vitin 1912 flota kishte 500 copë barka- Në vitin 1919 flota kishte 7 copë barka- Në vitin 1928 flota kishte 60 copë varka, 3 vaporë- Në vitin 1938 flota kishte 46 copë barka.- Në vitet 1926 krijohet Komanda e Marinës Luftarake dheqeveria bleu dy anije, “Shqiponja” dhe “Skënderbej”- Më 1936 blihen nga Italia anijet “Durrësi” dhe “Saranda”- Më 15 gusht 1945 krijohet Flota Luftarake Detare (FLD)- Në vazhdim, shteti shqiptar bleu anije luftarake, nëndetëse e armatime nga më moderne të kohës, duke e “blinduar” bregdetin shqiptar.Ishte 4 qershori i vitit 1961. Sapo kishte përfunduar një përplasje e ashpër deri në prag të përdorimit të armëve mes ushtarakëve sovjetikë që kërkonin që në ikje të merrnin nëndetëset e Pashalimanit të detarëve e eprorëve të tyre shqiptarë, që ishin të vendosur me jetën e tyre që nëndetëset të mos rrëmbeheshin nga rusët... “Për ne që e kemi përjetuar nga afër këtë situatë kritike, situatë që brezat e sotëm e kanë parë nëpër filma, kjo ditë ishte nga ditët më të shënuara jo vetëm për Flotën Luftarake Detare shqiptare (FLD), por për të gjitha forcat e armatosura e kombin, pas ndarjes politike me rusët, pasi u arrit që të mbanim me forcën e shpirtit dhe të armëve nëndetëset, anijet luftarake dhe armatimin, me anë e të cilëve mundëm të siguronin të paprekshëm 416 km kufi detar që ka vendi ynë”, - pohon për gazetën Myfit Qorduka, një prej kuadrove të lartë ushtarakë të FLD-së, e dëshmitar i përplasjeve me rusët.Ndërsa për Petrit Myftiun, një nga ish-drejtuesit e bazës së Pashalimanit në atë kohë (1961), ai vit i vështirë i ndarjes me rusët, kur efektivat e mbrojtjes bregdetare ishin natë-ditë në gatishmëri numër 1, përkujdesja e drejtuesve të kohës, Enver Hoxhës e Mehmet Shehut, ka qenë e vazhdueshme. Enveri përgëzon efektivat e PashalimanitSipas Qordukës, pakkush e dinte se në një nga këto ditë gatishmërie, në Pashaliman do të vinte vetë komandanti i përgjithshëm, Enver Hoxha, për të përgëzuar detarë e oficerë për qëndresën me çdo kusht në mbajtjen e nëndetëseve luftarake nga bastisja ruse. Sipas dokumenteve zyrtare të kohës, më 15 gusht 1961, në bazën e Pashalimanit vjen për inspektim Enver Hoxha. Lidhur me këtë rast, në kujtimet e tij, ushtaraku madhor i FLD-së , Myftiu, tregon: “Ishim në gatishmëri për vizitën e komandantit Enver Hoxha në bazën e Pashalimanit dhe kishim marrë të gjitha masat për këtë rast. Në këtë vizitë pune, bashkë me Enverin ishin edhe drejtuesit e tjerë të shtetit shqiptar, Mehmet Shehu, Hysni Kapo, Beqir Balluku, Kadri Hazbiu e të tjerë”. Dëshmitarët e inspektimit të Enver Hoxhës në gusht 1961 në Pashaliman, tregojnë se Enveri e personat që e shoqëronin, vizituan disa nga nëndetëset, takuan efektivat e shërbimit, kuadrot e bazës, duke dhënë dhe porosi të rëndësishme për rritjen e gatishmërisë luftarake, për të qenë “kurdoherë të gatshëm për të përballuar një agresion të mundshëm të armiqve të Shqipërisë, imperialistëve amerikanë, revizionistëve sovjetikë e shërbëtorëve të tyre!”Një rrugë e vështirë dhe me sakrificaSipas ish-kuadrove madhorë të FLD-së, ringritja e këtij shërbimi pas Luftës së Dytë Botërore, ngritja në nivelet bashkëkohore në përmbushjen e misionit të mbrojtjes së vijës bregdetare të vendit, jo vetëm ka kërkuar një kosto të lartë financiare, përkushtim të mijëra detarëve e kuadrove, por ka regjistruar një numër incidentesh të rënda (deri me humbje jete) me armiqtë e vendit tonë që kanë shkelur hapësirat tona detare. Sipas tyre, edhe këmbëngulja e Hrushovit për të mbajtur me çdo kusht Pashalimanin dhe Sazanin, pika të njohura strategjike luftarake (natyrore, por dhe të fortifikuara) për Ballkanin e Evropën, nuk u realizuan për shkak të shkallës së lartë të gatishmërisë së efektive tona detare dhe përkujdesjes së vazhdueshme të Enver Hoxhës e drejtuesve të lartë të shtetit të kohës. “Ne që kemi punuar për dekada në FLD, por edhe nëpërmjet dokumenteve zyrtare të kohës, konfirmohet se Enver Hoxha, Mehmet Shehu e drejtues të tjerë të shtetit, vazhdimisht përkujdeseshin për Pashalimanin e efektivat e tjera të FLD-së”, - shton Qorduka.Zoti Qorduka, si një nga kuadrot kryesorë të FLD-së, ç’mund të na thoni për ringritjen e saj pas lufte, përplasjet me Rusët dhe fatin e Flotës sonë Detare ndër dekada?Është një rrugë e vështirë, me mund e sakrifica, përfshin kontributin e brezave ndër vite, ka vështirësitë, sakrificat dhe heronjtë e saj. Flota jonë u ringrit me tre motoskafë trofe të luftës në fillimvitin 1945, e shumë shpejt u kompletua me nëndetëset e anijet luftarake më moderne të kohës. Ka përballuar me sukses të gjitha detyrat luftarake të kohës, përfshi dhe qëndrimin burrëror e të vendosur në vitin 1961 përballë rusëve që donin të rrëmbenin nëndetëset nga baza e Pashalimanit.Sipas dokumenteve të kohës dhe dëshmive tuaja, pohohet se Enver Hoxha, Mehmet Shehu e drejtues të tjerë të shtetit të kohës, e kanë parë me përparësi FLD-në, në krahasim me strukturat e tjera të mbrojtjes së vendit?Unë dhe kuadrot që kemi punuar e jetuar në det rreth 40 vjet, e themi me plot gojën se përkujdesje e Enverit, Mehmetit dhe drejtuesve të lartë të shtetit të kohës për mbrojtjen bregdetare, nuk lidhjet me ndonjë privilegj, por me faktin e rëndësisë tepër të veçantë që ka pasur e ka mbrojtja e vijës bregdetare të vendit. Ndërsa përkujdesja e Enverit për Pashalimanin e bazat e tjera, ka qenë jo vetëm me vizitat e inspektimet direkte, por me investimet, kualifikimin e kuadrit, ku duhet thënë se kuadrot e flotës shqiptare, në të gjitha ballafaqimet ndërkombëtare në dekada, janë dalluar për profesionalizëm, trimëri e përkushtim deri me jetën për kryerjen e detyrës e mbrojtjen e vendit.Diçka për ngjarje të tilla si incidenti i kanalit të Korfuzit, çminimi i kryer në bashkëpunim me grekët, incidentet me rusët...Historia e nëndetëses, Flotës sonë Luftarake, është bërë e njohur gjatë dekadave, deri dhe në libra e filma të shumtë, por për ne protagonistët e atyre ngjarjeve, shumë pak njihet e dihet. Edhe dokumentet e fundit zyrtare që për efekte sekreti nuk janë publikuar për një periudhë të gjatë, flasin shumë në këtë drejtim. Kështu që në shënimet që i afrojmë lexuesit të gazetës suaj, dokumentet zyrtare të kohës të papublikuara deri më sot, do të hidhet një dritë e mëtejshme rreth rrugës së FLD-së, heroizmit të kuadrove të saj që sakrifikuan deri jetën në përmbushje të detyrës.(Vijon)

Shametaj: Francezëve u jepnim bretkosa e sherbel, blinim aparatura luftarake

Enveri-Mehmetit: “Mos kurseni, blini çdo gjë për luftën!”


Kujtim Boriçi

Ekskluzive/Në fund të shënimeve të tij, Ibrahim Shametaj, ish- kryeinxhinieri i ndërlidhjes në Ministrinë e Mbrojtjes, sjell momentet e inspektimit të vendkomandës qendrore të luftës nga Enver Hoxha, porositë që dha ai për të blerë aparaturat radiondërlidhëse jashtë vendit, pa kursyer për problemet e mbrojtjes, si dhe mënyrën e blerjes së tyre nga specialistët në Francë, në këmbim të bretkosave, qilimave e sherbelës.Kur inspektimi i Enverit e Mehmetit në vendkomandën e përgjithshme të luftës më 24 qershor 1978 po shkonte drejt fundit, kujton kryeinxhinieri i ndërlidhjes Ibrahim Shametaj, ndodh dhe një e papritur. Ai kujton se pas kërkesës së Enverit për ndërlidhje me korpusin e Burrelit, ku foli me ushtarakun Damin Xhaferri, kërkoi të bisedojë me Pukën. Por, një defekt në Qafë Shtamë, nuk e mundësonte një gjë të tillë. E vetmja mundësi që aplikuam në moment, kujton Shametaj, ishte ndërlidhja nëpërmjet linjës civile, por që funksiononte tepër dobët e mezi dëgjohej. Ja them Enverit realitetin, duke u vënë disi në siklet, por ai ndërhyri e tha: “S’ka gjë, unë jam i kënaqur për gatishmërinë e ndërlidhjes!”. Më pas, duke iu drejtuar Mehmetit, kërkoi konfirmimin e tij: “Apo jo, Mehmet”. Mehmeti i përgjigjet: “Po, shoku Enver!”.Debati me Mehmetin, për blerjen e aparaturave luftarakeNë vazhdim të inspektimit në sallate tjera të “qytezës” së nëndheshme të drejtimit të luftës, kujton Shametaj, mes Enverit e Mehmetit, Kadriut e Veli Llakajt, në prezencën tonë, nisi një debat për rëndësinë dhe domosdoshmërinë e aparaturave radiondërlidhëse për gatishmërinë luftarake, mundësinë e blerjeve dhe koston e tyre. “Pasi i fola në sallën e grupit të radiostacioneve 250 vv e URC-100 për aparaturat, duke parë dhe nga Mehmeti, Enveri u interesua për koston e blerjes së tyre!”,- kujton Shametaj. Enveri ndërhyri: “Sikur i keni blerë shtrenjtë këto aparatura!”. Shametaj, siç pohon për gazetën, i mirinformuar për tregun dhe koston e tyre i thotë: Shoku Enver, në fillim janë blerë me 33 mijë dollarë, dhe tani i blejmë me 32 mijë dollarë me ndihmën e një biznesmeni francez. Atij, i japim bretkosa, sherbelë e qilima dhe blejmë aparaturat luftarake që na duhen”. Në bisedë e sipër, kujton Shametaj, kolegët e pranishëm më bënë shenjë që t’i thosha Enverit se duhen më shumë fonde për blerje, ndërkohë që një vështrim i Mehmetit, pasuar me një shenjë, më tha që të heshtja, pasi ato punë ishin probleme të drejtuesve të Ministrisë së Mbrojtjes. Por, kjo nuk i shpëtoi Enverit, i cili ndërhyri: “E kuptoj, juve ju duhen fonde për të blerë aparatura të tilla, e do i blejmë, por mos harrojmë situatën, se fonde do dhe bujqësia, energjetika, industria minerare, ajo mekanike etj. Por nga ju kërkojmë që fondet të shpenzohen me nikoqirllëk, të thelloni dijet tuaja teorike e praktike në revolucionin tekniko-shkencor!”. Më shumë sesa me ne, kjo ndërhyrje e Enverit, shton Shametaj, ishte për Mehmetin e drejtuesit e tjerë të shtetit e ushtrisë që ishin aty. Në ndërhyrjen e tij, Mehmeti premtoi se ky problem do të shihej me përparësi. Në fund, Enveri tha: “Situata politike e ushtarake njihet, Shqipëria socialiste ka shumë armiq përballë, por është e fortë dhe e tillë do të jetë, mbrojtja jonë është e pathyeshme, ndaj ne nuk do të kursejmë për mbrojtje, blini aparaturat luftarake që duhen, mos kurseni!”.Blerja e aparaturave luftarake nga francezëtDuke e cilësuar mbrojtjen e vendit si “Detyrë mbi detyrat”, në zbatim dhe të porosisë së dhënë nga Enver Hoxha në inspektimin tij në vendkomandën qendrore të luftës, sipas dokumentave dhe ish-drejtuesve të lartë të ushtrisë, shteti i kohës nuk kurseu asgjë për blerjen e radioaparaturave dhe logjistikës tjetër ushtarake ,që duheshin për gatishmërinë luftarake të ushtrisë e të strukturave të tjera mbrojtëse të vendit.Kështu, radioaparaturat, sipas ing.Shametajt, bliheshin në Francë, kundrejt shitjes së sherbelës (bimë medicinave), bretkosave, qilimave e punimeve artistike artizanale, mjaft të kërkuara jashtë vendit atë kohë. “Më ka rënë rasti të punoja me dy tregtarë e specialistë francezë. Me ‘ta kontaktoja e nëpërmjet tyre, importoja aparatura radiondërlidhje bashkëkohore”,- tregon Shametaj. Por në këtë tregti, sipas Shametajt, krahas grupit të specialistëve ndërlidhës shqiptar, ishin të pranishëm dhe funksionarë të sigurimit të shtetit, të deklaruar si specialistë ndërlidhje. Sipas tij, kjo bëhej jo vetëm për faktin e të qenit tonë nën kontroll në takime biznesi me të huajt, por dhe se mes specialistëve francezë, siç edhe konstatuam dhe ne specialistët e mirëfilltë, kishte njerëz të shërbimeve sekrete të tyre, që sigurisht bënin punën e shtetit që përfaqësonin. “Sipas rregullit, kur bëheshin takime apo shtroja ndonjë darkë apo drekë për specialistët francezë, gjithmonë asistonte dhe një përfaqësues i shërbimeve tona inteligjente”,- pohon Shametaj. Në një prej këtyre takimeve (darkave), shkruan në kujtimet e tij Shametaj, ku sigurisht ishin të pranishëm dhe sigurimsat nga të dy palët, do të linte një debat rreth muzikës e këngës franceze. “Unë shpreha simpati për artistin e këngëtarin francez, Iv Montana. E kisha njohur në qytetin e Kievit në ish-Bashkimin Sovjetik, ku ai dha një koncert shumë të mirë”. Njëra palë (ne shqiptarët) mbronim mendimin se Montana ishte një revizionist, ndërsa kolegët, mendimin se ai ishte socialist i moderuar. Në fakt, dy nga bashkëbiseduesit, siç më thanë më vonë (konstatim i agjentit sekret të shërbimit tonë), ishin agjentë të shërbimeve të huaja. Vonë, shton Shametaj, siç më tha kolegu ynë i sigurimit. Një prej tyre ishte agjent i KGB-së, ndërsa tjetri në shërbim të CIA-s, por me rol të dyfishtë. “Por, në momentin e diskutimit rreth muzikës e këngëtarit të njohur francez, njëri prej bashkëbiseduesve të mësipërm, më dhuroi një kasetë me këngët e Iv Montanës. Pasi e dëgjova këtë kasetë, kolegu im i shërbimit inteligjent, më kërkoi kasetën e dhuruar, sigurisht për të bërë punën e tij!!”. Kolegu që më dhuroi kasetën me këngët e Montanës, ndonëse kishte planifikuar të rrinte 15 ditë, shton më tej Shametaj, iku, e ne e përcollëm deri në Rinas. Mesa duket, ai kuptoi se misioni i tij mbaroi, ndërsa për ne të shërbimit të ndërlidhjes, ishte e rëndësishme tregtia me leverdi e aparaturave luftarake me biznesmenët francezë.(Fund)

Inspektimi në vendkomandën e luftës më 1978-ën

Enveri:“Jemi në prag lufte. A kemi sistem ndërlidhjeje rezervë”


Kujtim Boriçi

Ekskluzive/Ibrahim Shametaj, ish-kryeinxhinieri i ndërlidhjes në Ministrinë e Mbrojtjes për 12 vjet, në shënimet e radhës tregon detaje të tjera të inspektimit që Enver Hoxha e Mehmet Shehu bëjnë më 24 qershor 1978 në vendkomandën e përgjithshme të sapondërtuar në Linzë, shqetësimin e Enverit për ndërlidhje rezervë në një luftë të pritshme si dhe kontrolli praktik i funksionimit të ndërlidhjes me komandat e shtabet në Sazan, Sarandë, Pukë, Shkodër etjNë vazhdim do të lexoni:-Përfundimi i inspektimit të Enverit e Mehmetit në vendkomandën e re të luftës në Linzë dhe detyrat që la për gatishmërinë.-Porosia e Enverit: ”Mos kurseni për luftën, blini aparaturat më bashkëkohore në tregjet e huaja!”-Ku dhe si u blenë aparaturat radiondërlidhëse të udhëheqjes. Si shoqëronte e ndiqte blerjet jashtë vendit sigurimi i shtetit.Izolimi i vendit, veçanërisht dënimi i “kastës” ushtarake në fund të vitit 1974 dhe pushkatimi apo burgimi i shumë gjeneralëve dhe oficerëve madhorë, shoqëruar me goditjen e “Tezave të zeza” dhe hartimin e artit të ri ushtarak popullor, mbi parimin e mbështetjes krejtësisht në forcat tona, sipas dokumenteve të kohës, impenjoi maksimalisht Enver Hoxhën, Mehmet Shehun e bashkëpunëtorët më të afërt në udhëheqje që të përkujdeseshin e investonin në funksion të mbrojtjes e përgatitjes së të gjithë popullit ushtar në përballimin e një lufte të pritshme. Në këtë kuadër, një nga masat e rëndësishme krahas fortifikimit të të gjithë vendit, sipas Shametajt, kryeinxhinierit të ndërlidhjes në Ministrinë e Mbrojtjes atë kohë, ishte edhe ndërtimi i vendkomandës së Komandës e Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë në Linzë të Tiranës. Edhe pse në gjendje jo të mirë shëndetësore, për shkak të një infarkti në muajt e parë të vitit 1978, siç u mësua vite më vonë, Enver Hoxha urdhëroi ndërtimin e këtij objekti të rëndësishëm të nëndheshëm për mbrojtjen e vendit, duke e përuruar e kontrolluar gatishmërinë më 24 qershor 1978.Interesimi i Enverit për ndërlidhje rezerve në rast lufteDuke sjellë detajet të vizitës së Enver Hoxhës në vendkomandën e nëndheshme të luftës të Linzë, ing. Shametaj tregon se në një moment, teksa po i printe për në mjediset e tjera të vendkomandës, Enveri ka qëndruar disa çaste me Mehmetin, Kadriun, Veliun dhe Abaz Thanën. “Siç më thanë më vonë të pranishmit, deri në ato çaste ai kishte mbetur i kënaqur nga shpjegimet e mia dhe kishte pyetur dhe i cilit isha. I kishin thënë se është djali i Mahmutit, të cilin Enveri e njihte që nga lufta”, - vazhdon të tregojë Shametaj. Por inspektimi i Enverit vazhdon në mjediset e tjera të “qytezës” së nëndheshme, e inxhinierit i duhet të japë shpjegime të tjera. Enveri, duke u konfirmuar shoqëruesve situatën e vështirë ndërkombëtare, mundësinë e një agresioni ndaj Shqipërisë, të vetmit vend socialist në Evropë, është interesuar dhe për mundësi ndërlidhjeje rezervë në rast lufte. Lidhur më këtë interesim, Shametaj në kujtimet e tij shkruan: ”E shoqërova Enverin edhe në sallën e aparateve telegrafikë të thjeshtë Mors, duke i thënë se i mbajmë rezervë për ndonjë rast avarie në teleshkrues. Më thotë se mirë bëni e se ato duhen shfrytëzuar në rast lufte, por duhen mbajtur në gatishmëri. U interesua edhe për mënyrën e ndërlidhjes rezervë në rast lufte, gjë të cilën ne e kishim; ia treguam e mbeti i kënaqur!”.Enveri verifikon gatishmërinë dhe kohën e ndërlidhjesRadha e inspektimit dhe verifikimit të gatishmërisë luftarake të sistemit ndërlidhës në vendkomandën e re të luftës në Linzë nga Enver Hoxha në cilësitë e komandantit të përgjithshëm, sipas dëshmitarëve e dokumenteve të kohës, i vjen sallës së centralit telefonik interrurban. Sipas kujtimeve të Shametajt, në atë moment në pozicionet e tyre luftarake ishin centralistet Minushe Selmani, Thëllëza Shalari, Zamira Karai dhe Vasilika Prifti. Enveri i përshëndet dhe më thotë mua se me kë do ta lidhnin në telefon. Pasi Shametaj i thotë se me kë të dojë ai, Enveri shton: “Më lidhni me Sazanin”. Centralistet vihen në garë, por e para që realizon lidhjen është Minushe Selmani. Lidhur me këtë fakt, Minushja tregon: ”Isha shumë e emocionuar, ndërkohë që duart vepronin me shpejtësi, abonenti në Zazan m’u përgjigj në çast. I them menjëherë Enverit që të flasë me ishullin”. Më pas ajo shton se Enveri mori gypin mikrotelefonik dhe i foli centralistit të Sazanit: “Alo! Jam Enver Hoxha, flas nga vendkomanda e përgjithshme, po provoj gatishmërinë, si më dëgjoni!” Centralisti, një djalë i shkathët nga Shkodra, iu përgjigj menjëherë e në bazë të rregullores. Më pas Minushja kujton: ”Enveri, pasi e pyeti për shëndetin, i kërkoi të lidhej me buzën e ujit, me qendrat e tunelizuara të artilerisë bregdetare, bisedoi me operativin dhe me komandantin e ishullit Naim Muho. Pasi komunikuan për disa probleme të efektivit dhe gatishmërisë në ishull, i përgëzoi gjithashtu për shkallën e lartë të gatishmërisë. Enveri ia kaloi gypin mikrotelefonik Mehmet Shehut!” Mehmeti, sipas tregimit të Shametajt, pasi bëri një shaka më abonentin e Sazanit me shprehjen “a të ka dërguar familja ndonjë shishe vere Reisling, kërkoi lidhjen tjetër nga vendkomanda me Sarandën. U lidh me komandantin e brigadës Qamil Kasa, e më pas dhe me armërojet e shërbimit në qytetin bregdetar të jugut. Pas pak, kujton Shametaj, ndërhynë përsëri Enver Hoxha që ta lidhnin me sekretarin e parë të Komitetit të Partisë Sarandë. Minushja bëri lidhjen e menjëhershme, por biseda u krye me një nga kuadrot e tjerë, pasi sekretari ishte nisur që në mëngjes për një mbledhje në Tiranë. Shametaj shton: “Pamë se Enveri mbeti i kënaqur nga gatishmëria e ndërlidhjes, por edhe Mehmetit sikur iu largua ai shqetësimi i parë, nga fakti se komandanti i përgjithshëm deri në ato momente të inspektimit në vendkomandën e re, kishte mbetur i kënaqur..”. (Vijon)

Inspektimi, Mehmet Shehu rrinte si mbi “gjemba” para Enverit

Kujtim Boriçi

Ekskluzive/ Në këtë numër, Ibrahim Shametaj, ish-kryeinxhinieri i ndërlidhjes për 12 vjet në Ministrinë e Mbrojtjes, sjell detaje interesante të inspektimit të Enver Hoxhës e Mehmet Shehut më 24 qershor 1978, në vendkomandën e re të luftës në Linzë. Si provoi komandanti i përgjithshëm gatishmërinë e ndërlidhjes me komandat e reparteve në rrethet e vendit, si dhe porositë që dha për rritjen e gatishmërisë luftarake për përballimin e një agresioni të armiqve ndaj Shqipërisë.Në vazhdim do të lexoni:-Çfarë tha Enver Hoxha gjatë inspektimit të “qytezëz” luftarake të nëndheshme në Linzë.-Çfarë biseduan Enveri dhe Mehmeti, kokë më kokë, në mjediset e vendkomandës së luftës.-Njohja e Enverit me teknikën e ndërlidhjes dhe porositë që dha për përsosjen e mëtejshme të sistemit të ndërlidhjes luftarake nga Komanda e Shtabi i Përgjithshëm deri në nënrepartin më të largët të vendit.Qershor 1978. Enveri në vendkomandën e luftës(Vijon nga numri i kaluar)Shprehja e Enver Hoxhës: “Të jemi gati në çdo çast për luftë”, drejtuar Mehmetit në përfundim të raportimeve që oficerët madhorë të Ministrisë së Mbrojtjes i bënë para inspektimit praktik të vendkomandës së re të luftës më 24 qershor 1978, sipas Ibrahim Shametajt, vuri në siklet të gjithë kuadrot në shoqërimin që i bënin komandantit të përgjithshëm në mjediset e pozicionet luftarake në “qytetin” e nëndheshëm të Linzës. “Kisha dëgjuar dhe e dija se Enveri e Mehmeti, ndryshe nga drejtuesit e lartë të shtetit të asaj kohe, kur vinin për kontrolle, ishin e vinin të përgatitur, ndaj gjatë shpjegimeve që duhet të jepja, duhet të isha i saktë, bindës e, për më tepër, me rezultate konkrete gjatë ndërlidhjes së befasishme që mund të kërkonin me komandat e njësive ushtarake apo titullarë të institucioneve shtetërore të Tiranës apo rretheve”, - shton Shametaj. Ndërsa vetë Mehmet Shehu, ndonëse ishte në krah të Enverit, shtojnë burimet për gazetën, rrinin si mbi “gjemba”, në pritje të konstatimeve dhe vlerësimeve që do të jepte Enveri për vendkomandën qendrore të luftës e, mbi të gjitha, për nivelin e gatishmërisë.Enveri: “Dua të dëgjoj specialistin!”Ish-kryeinxhinieri i ndërlidhjes në Ministrinë e Mbrojtjes, Ibrahim Shametaj, tregon se pas prezantimit me Enverin, atë mesditë të 24 qershorit 1978, në mjediset e nëndheshme të vendkomandës së re të luftës në Linzë, i pari që i ka raportuar për gatishmërinë e ndërlidhjes ishte Abaz Thana, drejtori i ndërlidhjes së ushtrisë. Në momentin që Abazi po i fliste Enverit për destinacionin dhe lidhjet që realizoheshin me njësitë e repartet, tregon Shametaj, Enveri ndërhyri papritur: ”Sistem teleteks është kjo ndërlidhje me teleshkrues!” Për këtë moment, në kujtimet e tij, Shametaj shkruan: ”Abazi më shikoi menjëherë në sy, duke më thënë me vështrim që të vazhdoja unë, pasi ishte një pyetje teknike... Në një farë mënyre, pyetja teknike që më bëri Enveri, një pyetje që mund ta bëjnë vetëm specialistët e kësaj fushe, ndonëse për të tjerët ishte befasi, për mua jo. Kjo pasi dy djemtë e Enverit, që unë i kisha shokë, kishim respekt për njëri-tjetrin, ishin njëri inxhinier elektronik (Sokoli) e tjetri, Iliri, inxhinier mekanik; e dija që shpesh kishin debatuar në familjen e tyre me babanë edhe për probleme teknike”. Më pas, nëpërmjet kujtimeve, Shametaj flet rreth përgjigjes që i ka dhënë Enverit. “Ky është sistem manual centrali automatik telegrafik, teleshkrues teleks është instaluar në postëtelegrafën qendrore. Këtu kemi dy aparate teleshkruesish që lidhen me sistemin teleteks të vendit dhe me anën e tyre lidhemi automatikisht me njësitë e repartet e ushtrisë, dikasteret qendrore dhe ato të rretheve“, -iu përgjigja. Në pak çaste, shton më tej Shametaj, teksa Enveri më ndiqte me vëmendje, ndodhi ajo që pritej, kërkesa e tij për ndërlidhje praktike, për të verifikuar kohën e ndërlidhjes, shkallën e gatishmërisë dhe materializimin praktik të “leksionit” që dëgjoi nga ne.Enveri: “Më lidhni me Korçën!”Duke lëvizur disa hapa, kujton Shametaj, Enveri u afrua tek efektivët që ishin në detyrë. Afrohet te telegrafistja Diana Mata, e përshëndet dhe e pyet: ”Me kë ke lidhje? “Me Korçën!” - përgjigjet Diana. “Po mirë, pa na lidh me Korçën!” - urdhëron Enveri Dianën e përqendruar mbi aparatura. Shametaj rreth këtij momenti kujton: ”Në atë çast Enveri shikoi orën për të verifikuar kohën e lidhjes me abonentin që kërkoi. Të njëjtën gjë bëri dhe Mehmet Shehu, por tek ky i fundit unë vura re dhe një farë përqendrimi e merakosje, që lidhej me suksesin apo mossuksesin e funksionimit të ndërlidhjes së kërkuar. Sapo Diana mbaroi thirrjen, korrespodenti nga Korça iu përgjigj menjëherë, pa kaluar asnjë sekondë!”. Enver Hoxhës, tregon më tej Shametaj, i bëri shumë përshtypje se nuk fiksoi asnjë kohë vonesë e po lexonte i përqendruar përgjigjen e Korçës. “Shikoi nga unë, më pas nga të tjerët dhe qeshi, filluan të qeshnin edhe të tjerët, me përjashtim të Mehmet Shehut, Veli Llakajt dhe ne të tjerëve që ishim në ethet e kontrollit. E qeshura u shkaktua se asnjëri nga të pranishmit nuk fiksoi orën e vonesës së hyrjes në lidhje. “Enveri mbeti shumë i kënaqur për nivelin e gatishmërisë në këtë sektor, u përshëndet me telegrafistët dhe dolëm nga salla e teleshkruesve”, - kujton Shametaj. Më pas, shton Shametaj, e thirrën shpejt Veli Llakajn e Abazin dhe e urdhëruan: “Braçe, shoqëro shokun Enver!” (Vijon)

Misteri i natës së fundit: E vranë apo vrau veten djali i Hazbiut?!

Afrim Imaj

Ishte janari i vitit 1989 kur ndërroi jetë Agron Dauti, i biri i ish-ministrit të Brendshëm, Kadri Hazbiu. Lajmin e morën vesh të parët familjarët, që jetonin në internim, në Kurbnesh. Pastaj tragjedia do të bëhej e njohur edhe për rrethin e gjerë të shokëve të tij. Fillimisht do të ndihej tronditja për ngjarjen e papritur, mandej interesimi për rrethanat në të cilat ishte vrarë djali i ish-ministrit të pushkatuar. Lëndimi do të kapërcente kufijtë e shtëpisë mes malesh e do të pushtonte një opinion të gjerë. Shumëkush që e pati njohur dhe adhuruar futbollistin e fillimviteve ‘80, do të tronditej nga lajmi tragjik, pa mundur të shkonte më tej në fatin e paracaktuar të familjes së destinuar për të vuajtur si pjesë e “armikut të partisë e të popullit”. Dhimbja do t’ia linte vendin heshtjes dhe çdo gjë për vrasjen e djaloshit 30-vjeçar do t’i destinohej hamendjeve të gjithëfarëllojta. Ndërkaq, Agron Dauti do të shkonte në banesën e përjetshme në prani të katër pesë të afërmve dhe ndonjë të krisuri, që kishte guxuar t’i linte lamtumirën e tij shokut të afërt. Kanë kaluar 17 vjet nga çasti mortor i saj përcjelljeje të dhimbshme diku në rrethinat e Kurbneshit të largët. Rrethanat e martirizimit të djaloshit, që e deshi aq shumë jetën dhe sportin, kanë mbetur edhe sot ende të pazbardhura. Dilema: “E vranë, apo vrau veten?” vazhdon të dominojë tek të gjithë ata që e njohën dhe i lidhi puna me të. Përballë versionit zyrtar, sipas të cilit, Agron Dauti u vetëshpërthye me dinamit në thellësitë e galerisë në kushtet e një goditjeje nervore, qëndrojnë me dhjetëra opinione të tjera që bëjnë fjalë për një asgjësim nga të tjerët. Ka madje edhe hamendje që e adresojnë krimin sa te punonjësit e Sigurimit, aq edhe te njerëzit që provuan penalizmin e të atit në kohën kur bënte ministrin e Brendshëm. Gjithsesi, misteri i dilemës vazhdon të lëndojë paqen e njeriut që ndërroi jetë kur ende ishte në lulen e jetës... Petrit Hazbiu dhe paqja e lënduar e të vëllait Petrit Hazbiu, i vëllai i Agronit është bërë i njohur në Tiranë së fundmi me studion e famshme, diku në rrugën “Myslym Shyri”, ku projekton realitetet e nesërme të qyteteve shqiptare. Emri i mirë që ka krijuar si arkitekt e mban të angazhuar mbi projekte për orë të tëra. Megjithatë, kur troket te zyra e tij dhe i kërkon të të rrëfejë për Agronin, shkëputet paksa nga puna, mbushet nga ngazëllimi dhe fillon të tregojë në mirëbesim për ato që ka përjetuar nga bashkëjetesa me të si vëlla, por edhe si shok. Eshtë i prirur t’i bjerë shkurtazi bisedës dhe të flasë në përgjithësi për jetën e Agronit, pa u futur në detaje dhe aspekte, që ende kanë profilin e misterit. E ka shumë të vështirë dhe hera-herës mundohet të fshehë lotët që i rrjedhin prapa xhamave të errët të syzeve. Nuk ka dëshirë të tërheqë vëmendjen e opinionit me dhimbjen e familjarëve të tij dhe mundohet të arsyetojë pse ndihet ngushtë sa herë i kërkojnë diçka për të vëllanë. Më shumë se një reagim emocional i çastit, është një pakt moral i tij dhe i familjes Hazbiu për ta përjetuar tragjedinë e njeriut të dashur në vetminë e tyre. “Se nuk duam t’ia lëndojmë paqen aty ku prehet Agroni ynë i shtrenjtë!”, të shpjegon Petriti me mirësjellje arsyet e kësaj sjelljeje fisnike, ndërkohë që për më shumë të ofron takimet me shokët e shumtë që pati Agroni në Tiranë e në Kurbnesh, të cilët edhe tani kanë mbetur mysafirë të nderuar në shtëpinë e tyre. Pastaj vjen një moment që biseda me arkitektin e plagosur shpirtërisht ngec si me komandë. Eshtë pikërisht çasti kur i kërkon të të kujtojë aq sa mban mend nga dita fatale e të vëllait dhe rrethanat në të cilat ndërroi jetë ai. Aty Petriti është gati ta prishë “kontratën e fjalës” dhe mblidhet në vetvete sikur t’i kesh shkaktuar një gjë tronditëse. Me këtë qëndrim i vëllai i dinamovitit të talentuar që nuk jeton më, të mbyll çdo hapësirë për të rrëmuar ditëvrasjen e Agronit. Ndërkaq, Petriti nuk rri pa përmendur edhe një lëndim që i shkaktojnë gazetarët, të cilët në mjaft raste sa herë bëhet fjalë për të vëllanë, i shmangen emrit të tij dhe nuk përtojnë të citojnë djalin e ish-ministrit. Agroni kishte emrin e tij dhe ishte shumë dinjitoz për këtë, thotë ai duke të përmendur emrat e shokëve me të cilët ai ishte mik deri në çastet e fundit të jetës. Dhe aty për aty të përmend Viktor Gjikolën, Luigj Gjinin, Gjergj Lucën, Nue Gjikolën, Shpresa Pepkolën... Gjithsesi, Petriti është i vendosur në bindjen se i vëllai është interesant me jetën, me gjalljen dhe rininë e tij që pati një shkëlqim të veçantë. Viktor Gjikola dhe konturet e një vrasjeje misterioze Viktor Gjikola, ish-minatori i dikurshëm i Kurbneshit, tashmë punon në një nga zyrat e marrëdhënieve me publikun në Qarkun e Lezhës. Për tek ai të adreson i vëllai i Agronit, që e veçon shoqërinë me të, sidomos gjatë periudhës kur punonin të tre në sektorët e vështirë të galerive të nëntokës. Ishte koha kur Viktori, për çështje biografie, do të mbetej poet i ndaluar, ashtu sikundër do të mbetej i burgosur talenti i Agronit për futbollin. Kjo ishte një arsye më shumë që i bashkonte në ato vite të vështira. Në bisedën me të, të bën përshtypje një lloj detyrimi që ndjen për të rrëfyer të pathënat e vërteta, siç shpjegohet ai për djalin e shkëlqyer që mbërriti nga Tirana në Kurbnesh dhe u bë miku i minatorëve dhe i banorëve të tjerë të zonës. “Ishte njeri i shkëlqyer, i dashur, i afrueshëm, këmbëngulës dhe gjithmonë energjik, pavarësisht kushteve të jashtëzakonshme në të cilat jetonte”, shprehet përmbledhtazi Viktori, që, siç thotë, e ka pasur nga shokët më të mirë që ka njohur. Në këtë linjë me konsiderata e mbresa nga miqësia me Agronin, të cilat i ka ngulitur në kujtesë, Viktori vazhdon gjatë tregimin e tij. Madje diku këmbëngul për ta dëgjuar me vëmendje. Ai kujton një çast dobësinë e Agronit për nënë Hedon, e cila ishte e sëmurë, me probleme serioze nga zemra. “Hedo për të ishte perëndia”, cilëson miku i ditëve të vështira i familjes Hazbiu, pa harruar të përmendë dashurinë e veçantë të Agronit për nipërit e mbesat, që u detyruan për arsye politike të rriteshin jetim me prindër të gjallë. Po rrëfimi i tij ngec pikërisht kur biseda vjen te çasti fatal i janarit ‘89. Për Viktorin, njeriun e lidhur ngushtë me familjen Hazbiu, dilema “vrau veten apo e vranë?!” është një mëdyshje, që anon më shumë nga kjo e dyta. Megjithatë, ai e vlerëson jo shumë të rëndësishëm këtë fakt, pasi cilado të ketë qenë mënyra e vrasjes së tij, tragjedia ishte produkt i sistemit antinjerëzor me emërtimin komunist. Nuk është ndodhur në ato çaste në vendin e ngjarjes dhe gjithmonë ka dyshuar në versionin e një vetëvrasjeje. Madje as tani, pas 17 vjetësh, nuk e beson që miku i tij të arrinte deri këtu. Këtë bindje e mbështet në argumente, që siç thotë, janë të patjetërsueshme. Dhe fillon t’i rreshtojë në mënyrën e vet... “E para, Agroni ishte një djalë me kurajë, që edhe në kushtet më tronditëse dinte të delte mbi to. E dyta, jemi në vitin ’89, kur ishte konturuar pak a shumë tjetërsimi i sistemit dhe këtë Agroni e ndiqte me shumë vëmendje dhe shpresë. Nga ana tjetër, të gjithë ne që i kemi njohur marrëdhëniet e tyre familjare gjatë kohës së internimit, mbajmë mend kurajën që rrezatonte Agroni tek të tjerët. Dhe më kryesorja, ai ishte një njeri që e përbuzte aktin e vetëvrasjes në çdo lloj rrethane, madje shpesh, kur qëllonte biseda për raste të kësaj natyre, ai e quante një lloj krimi”. Interesimit për të shkuar tek e vërteta, Viktor Gjikola i përgjigjet me shpjegimet që mund të ofrojnë njerëzit që kanë qenë atë ditë pranë Agronit. Këtu, me sa i kujtohet atij, mund të ndihmojë Shpresa Koleka (Pepkola) një nga ekonomistet e ish-minierës, që ka marrë vesh e para lajmin për vrasjen e tij. Për më tej, sipas mikut të ish-futbollistit të martirizuar në minierë, mund të ofrojë informacion ish-drejtori i minierës, Ndue Marku, që duhet ta ketë marrë vesh patjetër kushtet në të cilat ndodhi ngjarja makabre atë mbrëmje janari të vitit ‘89... Shpresa Pepkola dhe tronditja e çasteve të para Ajo ka qenë në zyrë në momentin e shpërthimit që mori jetën e Agron Dautit. Ka qenë nga të parat që është njohur me lajmin tragjik për vdekjen e tij. “Aksident në galeri, është vrarë Agron Dauti!”, kujton ajo thirrjen e një minatori të ri, i cili sapo kishte dalë nga hyrja e minierës që ishte afër zyrës së saj. “Ua, Goni, djali i Kadri Hazbiut!”, kujton Shpresa tronditjen dhe habinë e shoqeve të saj ato momente. Më tej, tregimi i saj ka të bëjë me përjetimet e para pas ngjarjes fatale. “Ato momente të gjithë përmendnin vetëm fjalën aksident, shton Shpresa. Kështu flitej shpesh në raste të kësaj natyre. Fjalën aksident e dëgjova edhe gjatë një raportimi që u bë në telefon pak minuta më vonë. Vazhduan kështu çaste të tëra. Dikush u porosit për të lajmëruar Petritin, të vëllanë, që atë ditë ishte turn tjetër. Pastaj u dukën dritat e një gazi të Degës së Punëve të Brendshme. Pas kësaj thanë se në galerinë ku kishte ndodhur shpërthimi ishin futur ekspertët. Ndërkohë kishte rënë nata. U larguam nga puna me dhimbjen që kishte shkaktuar vdekja aksidentale e Agronit. Të pakën deri në kohën që ishim aty e dinim se kishim të bënim me një aksident. Vetëm të nesërmen do të dëgjonim në zyrat e ndërmarrjes se ajo kishte qenë një vetëvrasje (!)”. Teksa i kthehet kësaj retrospektive të dhimbshme. Shpresa Pepkola, vajza nga Bregu. që e ka kaluar rininë e saj në këto vise të largëta, të shpalos dyshimet e para që ka ndjerë në ndryshimin e cilësimit të ngjarjes nga aksident, në vetëvrasje. Ndërsa të rekomandon një takim me ish drejtorin e minierës të asaj periudhe, ka dëshirë të të japë edhe konsideratat e saj për Agronin, që siç e mban mend ajo, ka qenë një djalë i kulturuar, i sinqertë dhe shumë fisnik, pavarësisht kushteve tejet të vështira në të cilat jetonte. “Një djalë i tillë, me një kurajë të spikatur, nuk mund të arrinte kurrë në një akt të tillë fatal”, përmbledh ajo rrëfimin për njeriun që ka humbur jetën në minierë një ditë janari të vitit ‘89, në kapërcyellin e sistemeve politike në Shqipëri... Drejtori Marku dhe “vetëvrasja” zyrtare Ndue Marku ka qënë drejtor i minierës së Kurbneshit në kohën e tragjedisë së Agron Dautit. Eshtë një tip i mbyllur dhe duket më serioz nga mosha që ka. Megjithatë, bëhet shumë disponibël kur i kërkon diçka nga mbresat e tij për Agronin. “Ata ishin dy vëllezër që filluan punë me turne në minierë menjëherë sa mbërritën në Kurbnesh”, tregon ai, “Të dy djem të qetë e të edukuar. U integruan me dinjitet në shoqërinë me minatorët dhe qysh në fillimet e punës fituan respektin e tyre”. Për ish-drejtorin e Kurbneshit, fakti që ata nuk i kishin sjellë as shqetësimin më të vogël, madje ishin ndër punëtorët që tejkalonin vazhdimisht normën, ishte diçka domethënëse, pavarësisht “lëndës” që kërkonin fshehtas punonjësit e Sigurimit për çdo detaj të jetës së tyre, si dy nga fëmijët e “armikut të partisë e të popullit”. Më tej Ndue Marku ndjehet disi ngushtë kur i kërkon diçka për ngjarjen tragjike të janarit ‘89. Rrëfimi i tij herë pas here merr profilin e një ndodhie, që e ka mësuar nga të tjerët... “Mbrëmjen që ka ndodhur ngjarja unë isha në shtëpi në Rrëshen. E kam marrë vesh në mëngjes. Në orën 03:00 pas mesnate, trokiti në derë një nga policët e qytetit dhe më tha se ishte vrarë djali i Kadri Hazbiut. U gjenda në zyrë aty nga ora 07:00. Aty gjeta dhjetëra hetues e policë dhe një dyzinë ekspertësh, që kishin mbërritur nga Prokuroria e Përgjithshme. Në të gjitha rastet e kësaj natyre ngjarjet ishin mjaftuar me ekspertizën e specialistëve të rrethit. Këtë herë porosia mesa dukej ishte dhënë për të tejkaluar profesionalizmin dhe besueshmërinë e tyre. Kjo ndoshta për nga specifika e emrit të viktimës. Me përfundimet e tyre u njoha sapo mbërrita. Bëhej fjalë për vetëvrasje në kushtet e një tronditjeje psikike. Më shumë se kaq, unë drejtori i minierës nuk mund të zbardhja version tjetër. Aty për aty dhashë urdhër për të marrë masat e nevojshme për të ndihmuar me aq sa kishim mundësi familjen. Ndërkaq, i pari që më trokiti në zyrë ishte i vëllai i Agronit, Petriti, i cili kishte me vete rrobat me të cilat do të vishte trupin e viktimës, që në atë moment e kishim sistemuar në një nga zyrat e minierës. Pasi e ngushëllova dhe i shpjegova rrethanat që kishin zbardhur ekspertët, dëgjova vetëm një reagim nga goja e tij: “Zoti drejtor, vëllai im nuk mund ta bënte kurrë këtë, madje ai me shpirtin që kishte nuk mund të therte as një pulë!” E shoqërova për te trupi i të vëllait dhe komunikova me përgjegjësin e komunales për ceremoninë mortore...” Kështu e kujton drejtori i minierës së Kurbneshit ditën e ngjarjes së 28 janarit 1989. Ai për çdo gjë i referohet ekspertizës zyrtare, që më shumë se aksident, e cilëson vetëvrasje. Megjithatë, drejtori, përtej pozicionit zyrtar, është njeri që jo për çdo gjë mund t’u besojë letrave. “Më kanë munduar edhe mua dyshimet që dëgjoheshin nën zë atëherë, shton ai në mirëbesim. Madje, kam bërë edhe një lloj investigimi privat, duke u kthyer te njerëzit që kanë qenë dëshmitarë në ngjarje. Po deri tani nuk kam gjetur ndonjë argument të fortë që ta përjashtojë vetëvrasjen...” Të fundit që ka takuar vetëm para pak kohësh ka qenë Geg Lufi (Shkurti), i cili ka qenë në çastet e fundit në ballë të galerisë me Agronin... Geg Lufi dhe çastet fatale në ballë të galerisë Njeriu që ka ndarë minutat e fundit të jetës së tij me Agron Dautajn, quhet Gegë Lufi, i cili dikur mbante mbiemrin Shkurti, për efekt biografie. Mjafton një trokitje në rajonin e policisë të Rubikut dhe të shfaqet përpara profili i tij me uniformën që i shkon në trupin e bëshëm. Ka qenë dikur minator dhe pas viteve ‘90 e ka gjetur veten e tij në radhët e forcave të Rendit. Sa e merr vesh shkakun se, për çfarë e ke kërkuar, të fton në kafe dhe fillon të tregojë me qetësi... “Ishte pasditja e datës 28 shkurt 1989. Para se të fillonim punë në galeri me Gonin, u takuam me përgjegjësin e sektorit, për t’u këshilluar për çka do të bënim në turn. Agroni rikthehej në punë pas tetë ditësh, pasi kishte qenë i sëmurë me regjim shtrati. Kishte mbaruar raportin mjekësor dhe detyrimisht duhej të paraqitej në minierë. Mbaj mend që kërkoi për të vazhduar pushimin, se nuk ndjehej mirë, po përgjegjësi hezitoi, madje me këmbëngulje. “Më beso, nuk mundem, ndjehem keq”, iu lut Agroni, por ishe e kotë. Madje, aty për aty punëdhënësi na ndërroi edhe galerinë e zakonshme ku punonim gjithnjë me Gonin. Nejse, filluam punë dhe deri aty rreth orës tetë të mbrëmjes gati kishim mbyllur ciklin, siç i thoshim atëherë përfundimit të evadimit të mineralit nga balli i frontit të galerisë. Teksa lashë Gonin të mbushte një gjysmë vagoni që kishte mbetur ende, u largova nga galeria për të përgatitur pajisjet e nevojshme për procesin e plasjeve. Nuk kaluan as dhjetë minuta pas kësaj, kur u dëgjua një zhurmë shpërthimi, që u pasua me tymin që filloi të vinte nga balli i galerisë. Për momentin mendova se do të kishim të bënim me ndonjë minë të paplasur dhe vrapova për te Goni. Mbërrita në çast aty, po ç’të shikoja, trupi i tij ishte copëtuar dhe copat e mishit ishin shpërndarë në të gjitha faqet e galerisë. Në brez kishte fitilin detonator rreth 2 metra. Gjithçka rreth tij ishte mbuluar me pluhur. Dola me vrap dhe dhashë lajmin. U thirra pas kësaj edhe nga ekspertët. Dëshmova atë që dija dhe bindjen time se kishim të bënim me vetëvrasje. Ishte tronditëse dhe e dhimbshme humbja e tij. E kisha një nga shokët më të mirë. Ndër të tjera na bashkonte edhe ndëshkimi politik, unë si nipi i Lufajve dhe ai si djalë i Kadri Hazbiut, që ishte pushkatuar nga regjimi. Kaq, dhe pastaj...” Më tej, njeriu që është ndarë i fundit me viktimën e datës 28 janar 1989, të thotë se çdo dilemë përtej këtij varianti është e kotë. Duket i bindur në atë që të thotë dhe të kërkon për ta ndihmuar me adresën e familjarëve të Agronit, për të bërë një vizitë si miku i tij... Largimi nga ekipi i futbollit të Kurbneshit, dënimi i dytë i Agronit Prania e Agron Dautit në ekipin e futbollit të minierës së Kurbneshit, do ta bënte këtë të fundit të sfidonte të gjitha skuadrat e tjera të rrethit të Mirditës. I kujtohet mirë ky detaj Ndue Markut, ish-drejtorit të minierës, pasi e bënte të ndjehej mirë përballë kolegëve të tjerë që drejtonin ndërmarrjet e mëdha në zonë. Ndërkaq, nga kjo histori ruan edhe një qortim, që për kohën nuk ishte i rëndomtë. Teksa ekipi i drejtuar nga Agroni kishte mundur më në fund edhe atë të qytetit, dikush nga lart do të pozicionohej parimisht dhe bashkë me urdhrin për të zhdukur nga skuadra e futbollit djalin e armikut të partisë, do të ndëshkonte edhe drejtorin për mungesë të luftës së klasave. Nga kjo histori, Ndueja mban mend sidomos paraqitjen e djalit të ish-ministrit të Brendshëm me kostumin e bukur sportiv dhe atletet me një mbishkrim anash. Te kjo pamje e tij dikush kishte kërkuar origjinën borgjeze të veshjes dhe kishte këmbëngulur për përkthimin e mbishkrimeve në të. “Kjo, shton ish-drejtori i ndërmarrjes, do ta lëndonte edhe më shumë Agronin, i cili do ta përjetonte me dhimbjen e një dënimi të dytë...” neser do te lexoni U vetëvra, apo e vranë djalin e Kadri Hazbiut? Mesazhet më të fundit në redaksinë e gazetës, pas botimit të retrospektivës për Agron Dautin. Bashkëkohësit që rrëzojnë mundësinë e vetëvrasjes. Dëshmitë e punonjësve të Sigurimit, që ruanin nga afër familjen Hazbiu gjatë internimit. Historia e një operacioni që nuk e lejua të bënte në Tiranë, por në Rrëshen, nga mjek jo specialist. Zbardhet misteri i fshehjes së Agronit natën e internimit në një shtëpi private në Tiranë. Si e qanë në familjen e Dervish Hatixhesë djalin e shtëpisë së tyre, siç e quanin ata.

Enver Hoxha- Mehmetit: ”Të jemi në çdo çast gati për luftë!”

Kujtim Boriçi

Ekskluzive/Ibrahim Shametaj, ish-kryeinxhinieri i ndërlidhjes për 12 vjet në Ministrinë e Mbrojtjes, sjell në këtë numër kujtimet e tij rreth inspektimit që Enver Hoxha, Mehmet Shehu e drejtues të tjerë të lartë të shtetit, bënë më 22 qershor 1978 në vendkomandën e re të luftës, të sapondërtuar në Linzë të Tiranës, raportimet e shefit të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, Veli Llakaj, e oficerëve të tjerë madhorë për gatishmërinë e njerëzve të teknikës në një situatë lufte për vendin.Në vazhdim do të lexoni:-Çfarë kërkoi Enver Hoxha nga specialistët ndërlidhës në vendkomandën e luftës në Linzë dhe porositë që dha për rritjen e gatishmërisë.- Meraku i Mehmet Shehut dhe ndërhyrjet e tij gjatë bisedës së Enverit me ushtarakët e sigurimit të gatishmërisë së ndërlidhjes.-Si e provoi Enver Hoxha shkallën e gatishmërisë së ndërlidhjes me komandat ushtarake dhe strukturat civile në rrethe të ndryshme të vendit. 24 qershor 1978, në vendkomandën e re në Linzë(Vijon nga numri i kaluar)Vendkomanda e shtabit të komandës së përgjithshme në Linzë të Tiranës, që në kompleks ishte një “qytezë” e nëndheshme, prej një muaj, sipas Shametajt, kryeinxhinieri i ndërlidhjes në Ministrinë e Mbrojtjes, nën drejtimin dhe kontrollin e Veli Llakajt, shefit të Shtabit të Përgjithshëm të ushtrisë, jo vetëm i ishte nënshtruar një kontrolli sistematik për nivelin e gatishmërisë luftarake në të gjithë elementët, por ishte pajisur e kompletuar me të gjithë logjistikën e nevojshme, në pritje të ardhjes për inspektim të Enver Hoxhës, Mehmetit e drejtuesve të tjerë më të lartë të shtetit të kohës. “Për vetë situatën, problemet që po kalonte ushtria e vendi, mbrojtja e atdheut u vlerësua si detyrë mbi detyrat, ndaj inspektimi i komandantit të përgjithshëm në mjediset ku do të drejtohej një luftë e mundshme ndaj Shqipërisë ishte një përgjegjësi e madhe jo vetëm për titullarët e ushtrisë, por dhe ne që ishim marrë me projektimin dhe realizimin e elementëve të ndryshëm të planëzimit luftarak, përfshi edhe atë të ndërlidhjes, si nga më kryesorët”, - tregon Shametaj.24 qershor 1978, Enveri në vendkomandën e re të luftësPër të pritur Enver Hoxhën dhe ata që e shoqëronin në këtë inspektim të rëndësishëm, kujton ing. Shametaj, u ndërtua edhe një tendë e bukur në një vend piktoresk jashtë hyrjes së tunelit të nëndheshëm. Për shoqërimin e Enveri në pjesën e përgjithshme të tunelit, nga shërbimi i ndërlidhjes ishte caktuar Abaz Thana, drejtor i Drejtorisë së Ndërlidhjes, ndërsa në pjesën e qendrës së ndërlidhjes isha caktuar unë dhe komandanti Jaho Banushi. Lidhur me momentet e ardhjes së Enverit për inspektimin e vendkomandës së re të shtabit të përgjithshëm, kryeinxhinieri i ndërlidhjes në ministri, në kujtimet e tij shkruan: “Në datën 24 qershor 1978, në orën 10.00, mbërritën Enver Hoxha, Mehmet Shehu, Adil Çarçani, Kadri Hazbiu, Llambi Gegprifti etj. Ata u pritën nga shefi i Shtabit të Përgjithshëm të ushtrisë, Veli Llakaj, nga sekretari i Komitetit të Partisë së Ministrisë Mbrojtjes, Ali Vukatana, si dhe titullarët e drejtorive në Ministrinë e Mbrojtjes. Fillimisht, komandanti i përgjithshëm, Enver Hoxha, dhe drejtuesit e tjerë të lartë të shtetit, të shoqëruar nga pritësit, u vendosën në çadrën e përgatitur në hyrje të “qytezës” së nëndheshme për këtë qëllim...”. Për vetë situatën që po kalonte vendi, edhe ushtria shqiptare atë kohë, shton më tej Shametaj, inspektimi i vendkomandës së re të luftës nga Enver Hoxha, ishte jo vetëm një vlerësim dhe impenjim direkt i tij si komandant i përgjithshëm i Forcave të Armatosura për sigurimin e një drejtimi rezultativ të operacioneve luftarake ndaj një agresioni të mundshëm të Shqipërisë, por edhe një “koalidim” për punën e bërë në këtë objekt të rëndësishëm.Raportimet i ekspozojnë situatën Enver HoxhësEfektivat e vendkomandës së re të komandës e Shtabit të Përgjithshëm ishin vënë në gatishmëri nr. 1, ku përgjegjësia maksimale për detyrën luftarake nuk mund të ndahej nga gëzimi e privilegji që oficerët madhorë të ushtrisë deri te centralistet e thjeshta që do të mundësonin ndërlidhjen e Enverit me abonentë.Në tendën e përgatitur, sipas Shametajt, Enver Hoxhës iu raportua, nga titullarë të ministrisë e drejtorë të drejtorive, situata e gatishmërisë luftarake në njësi e reparte, gatishmëria e armëve e shërbimeve, gjendja dhe pajisja e vendkomandës së re si dhe shkalla e drejtimit e komandimit në situata të një lufte të mundshme ndaj vendit.I pari që i raportoi Enverit, kujton Shametaj, ishte Veli Llakaj, shefi i Shtabit të Përgjithshëm të ushtrisë dhe njeriu kryesor që përgjigjej para komandantit të përgjithshëm për të gjithë elementët luftarakë të gatishmërisë së strukturave mbrojtëse. “Me një raportim të saktë deri edhe në detaje, për shkak të përgatitjes profesionale, por dhe për faktin se e njihte në detaje vendkomandën e re dhe shkallën e gatishmërisë në të gjitha elementët e saj, i pari i raportoi Enverit shefi i Shtabit të Përgjithshëm, Veli Llakaj”, - kujton ish-kryeinxhinieri i ndërlidhjes Shametaj dhe i pranishëm në këtë inspektim që udhëheqja bëri më 24 qershor 1978 në vendkomandën e re të luftës në Linzë. Më pas, komandantit të përgjithshëm i raportuan për gatishmërinë drejtorët e drejtorive të ministrisë, Mendu Back (drejtor i xhenios), Abaz Thana (drejtor i ndërlidhjes) si dhe të gjithë drejtorët e tjerë për sektorët e tyre. Me shprehjen e Enverit, drejtuar Mehmetit: ”Të shikojmë konkretisht, të jemi gati për luftë”, u mbyllën raportimet. “Enveri, Mehmeti dhe drejtuesit e tjerë të shtetit në këtë vizitë, dëgjuan me vëmendje raportimet, por fillimisht nuk shprehën vlerësime, me sa duket, i lanë për në përfundim të inspektimit konkret në qytezën e nëndheshme”, - kujton Shametaj.Enveri mes ndërlidhësve në vendkomandën e rePas raportimeve të ushtarakëve madhorë, kujton Shametaj, Enver Hoxha, Mehmeti e shoqëruesit e tjerë e nisën fillimisht inspektimin nga zyra dhe mjediset e nëndheshme të shefit të Shtabit të Përgjithshëm, për të vazhduar më tej. Lidhur me këto momente, Shametaj në kujtimet e tij shkruan: ”Në këtë kohë personeli i shërbimit ishte ulur në postet luftarake të ndërlidhjes, ndërkohë që unë dhe Jaho ishin në një tension maksimal para një provimi që nuk e kishim provuar më parë në jetën tonë”. Pas pak, sipas Shametajt, Enveri futet në qendrën e ndërlidhjes. “Jaho dhe unë e pritëm në hyrje. Sa na pa, Enveri që shoqërohej nga fare pranë nga Behari (Zhurda) e Dashamiri, ktheu kokën, nuk shkoi në zyrat e radhës, por erdhi drejt nesh, te qendra e ndërlidhjes”, - kujton Shametaj. Fillimisht Enveri takon Jahon, i cili e nderon dhe i raporton ushtarakisht. Më pas, kujton Shametaj, të njëjtën gjë bën dhe ai, duke i theksuar në raportim se ishte kryeinxhinier i ndërlidhjes. Enveri në këtë moment, pasi i ka hedhur dorën në qafë Shametajt, ndërhyn: ”Hë, do të na tregosh teknikën! Më kanë informuar se keni instaluar një qendër ndërlidhjeje të mirë e me aparatura moderne!” Shametaj tregon se i është përgjigjur: “Jemi përpjekur, shoku Komandant!”, duke e shoqëruar drejt aparaturave dhe efektivave që prisnin në gatishmëri. (Vijon)

Enver Hoxha në vendkomandën e re të Shtabit të Përgjithshëm

Kujtim Boriçi


Ekskluzive/ Ibrahim Shametaj, ish-kryeinxhinieri i ndërlidhjes në Ministrinë e Mbrojtjes për 12 vjet, në shënimet e radhës sjell detaje rreth situatës në ushtrinë shqiptare pas daljes nga Traktati i Varshavës, fortifikimin masiv të vendit, urdhrin e Enver Hoxhës, komandantit të përgjithshëm të Forcave të Armatosura për ndërtimin e vendkomandës së re “qytezës” së nëndheshme) në Linzë dhe parapërgatitjet për vizitën e tij dhe të Mehmet Shehut në këtë objekt të rëndësishëm lufte.Në vazhdim do të lexoni:-Si u pritën Enveri dhe Mehmeti në vendkomandën e re të luftës nga shefi i Shtabit të Përgjithshëm, Veli Llakaj dhe për çfarë u informua komandanti i përgjithshëm i Forcave të Armatosura.-Takimi i parë në zyrën e mjediset e shefit të Shtabit të Përgjithshëm.- Si informuan Abaz Thana e Ibrahim Shametaj Enver Hoxhën për instalimin dhe funksionimin praktik të sistemit ndërlidhës të komandimit nga shtabi i luftës.Linzë, qershor 1978(Vijon nga numri i kaluar)Pas prishjes së marrëdhënieve të vendit tonë me Bashkimin Sovjetik, me interesimin dhe porosinë direkte të Enver Hoxhës, komandant i përgjithshëm i Forcave të Armatosura, sipas dokumenteve luftarake të kohës në Ministrinë e Mbrojtjes, u vendos që vendkomanda e komandës dhe Shtabit të Përgjithshëm në rajonin e Bërzhitës të kalonte në vendkomandë rezervë dhe të ndërtohej vendkomanda e re në rajonin e Linzës. Ndërtimi i vendkomandës së re, e gjitha nëntokësore, sipas specialistëve dhe drejtuesve të mbrojtjes në atë periudhë, u bë në përputhje me konceptet e reja të mbështetjes së mbrojtjes në forcat tona. “U desh një kohë e gjatë, mund, djersë dhe investime të mëdha, derisa ky objekt i rëndësishëm nëntokësor , të përfundonte e të vihej në funksionin në mesin e vitit 1978”, - tregon për gazetën Ibrahim Shametaj, ish-kryeinxhinier i ndërlidhjes në Ministrinë e Mbrojtjes dhe një nga specialistët kryesor të projektimit e realizimit të sistemit të gatishmërisë së ndërlidhjes në këtë objekt lufte.SituataDënimi i grupit “puçist” të Beqir Ballukut në ushtri që çoi në pushkatimin e tre gjeneralëve të lavdishëm të luftës e ringritjes së ushtrisë shqiptare (Ballukut, Dumes e Çakos), dënimin me dhjetëra vite burg e internime për shumë kuadro të tjerë madhorë të ushtrisë, në procesin e zbatimit të direktivës së Partisë së Punës “Mbrojtja e Atdheut detyrë mbi detyrat” dhe “i gjithë populli ushtar”, veçanërisht pas vitit 1974, solli jo vetëm shtimin numerik të forcave ushtarake aktive, por edhe investime të rëndësishme në fushim e fortifikimit. Kështu, sipas Shametajt, krahas ndërtimit të mijëra qendrave zjarri të fortifikuara në të gjithë vendin, u ndërtuan sisteme të rëndësishme tunelesh nëntokësore, vendstrehime për popullatën si dhe vendkomanda që nga nënrepartet më të ulëta, deri në vendkomandën e Shtabit e komandës së Përgjithshme. “Nga viti 1975 deri në vitin 1978, unë udhëhoqa e drejtova punimet jo vetëm në kompleksin e mësipërm (vendkomanda e përgjithshme), por dhe në ndërtimin e qendrave të ndërlidhjes në bllokun udhëheqjes, në tunelin vilave në malin e Dajtit, në vilat e udhëheqjes në Durrës, Vlorë e Pogradec, në tunelizimin e qendrës së ndërlidhjes në ministrinë e Mbrojtjes dhe ndërtimin e rrjetit kabllor nëntokësor në garnizonin dhe periferinë e Tiranës”, - kujton Shametaj. Referuar statistikave në arkivën e Ministrisë së Mbrojtjes, gjatë viteve të luftës së ftohtë, në shkallë vendi u ndërtuan gjithsej 36 000 qendra zjarri të fortifikuara, 3 264 pozicione zjarri të artilerisë së rëndë si dhe kilometra të tëra tunelesh e vendstrehimesh në të gjithë territorin. Por një nga objekte madhore e më të rëndësishme të mbrojtjes së vendit, sipas specialistëve, ishte ndërtimi i kompleksit të nëndheshëm të vendkomandës së Shtabit e komandës së Përgjithshme në Linzë, objekt shumëfunksional dhe ndoshta unikal në Ballkan e më gjerë, që u ndërtua me porosinë e përkujdesjen direkte të Enver Hoxhës, që ishte edhe komandant i përgjithshëm i Forcave të Armatosura.Vendkomanda e luftës, “qytet” i nëndheshëmVendstrehimi i luftës që u ndërtua në Linzë të Tiranës, ku në një luftë të pritshme do të drejtonte Enver Hoxha dhe shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë, sipas Shametajt, ishte ndërtuar për t’i rezistuar goditjeve direkte me bombardime ajrore, deri dhe atomike, me aftësi mbrojtëse nga goditja direkte, nga vala goditëse, rrezatimi termodinamik, radiostacioni përshkues dhe efektet e dëmtimit të armëve kimike e bakteriologjike. “Ai ishte i pajisur me dyer të blinduara disaradhëshe, me pajisje ventiluese, agregatë të fuqishëm për ndriçim e ngrohje, pajisje matëse e kontrolluese të lagështisë. Në brendësi në tunele kishte dhoma të shumta fjetjeje, dushe, nyje funksionale hidrosanitare, sallë kinemaje e mbledhjesh me një kapacitet 500 vetash, kafene, ambiente çlodhëse, sall e mjedise të bollshme për efektivat komandues e të shërbimit të të gjitha armëve, rezerva logjistike e ushqimi etj”, shton ai. Së pari, në mjediset e vendkomandës së luftës, sipas specialistit Shametaj, kishte një ndërlidhje të instaluar e perfekte radiondërlidhje, që ishin ndër elementët kryesorë të suksesit në drejtimin luftimit.Parapërgatitjet për pritjen e Enverit në vendkomandën e luftësPas përfundimit të punimeve në “qytetin” e nëndheshëm të luftës, Enver Hoxha që ishte urdhëruesi e nga më të interesuarit për realizimin projektit në një kohë sa më të shkurtër e në parametrat cilësor, kishte konfirmuar vizitën në këtë objekt të rëndësisë së veçantë për të parë e verifikuar nga afër shkallën e gatishmërisë të strukturave të mbrojtjes së vendit në një situatë të improvizuar lufte. “Para se në vendkomandë të vinte Enver Hoxha, Mehmet Shehu (kryeministër e ministër i Mbrojtjes njëkohësisht), shefi i Shtabit të Përgjithshëm, Veli Llakaj, kishte bërë për rreth një muaj kontrolle të befasishme në vendkomandë, në qendrat e ndërlidhjes, duke verifikuar direkt nivelin e gatishmërisë me të gjitha komandat e korpuseve e drejtoritë në ministrinë”, - shton Shametaj. Kontrollet e vazhdueshme të shefit të shtabit, Llakaj, shton më tej Shametaj, ne i vlerësonim si një verifikim i shkallës së gatishmërisë rreth situatës që kalonte vendi atë kohë, pa ditur se parapërgatitej ardhja e Enver Hoxhës, gjë e cila u realizua më 22 qershor të 1978-ës. (Vijon)

Kur luanim në një skuadër me djalin e Kadri Hazbiut”

Afrim Imaj


“Ndodhi një ditë që Agroni, djali i njeriut më të besuar të Enverit, të përfundonte në minierën e Kurbneshit. Atëherë kur shumëkush prej ne tjerëve nga familje të zakonshme rrinim në ankth, qoftë edhe për një kleçkë të vogël në biografi, do të kryqëzohej ai që nuk na shkonte mendja kurrë(!)...”
Me këtë metamorfozë e fillon rrëfimin e tij për Agron Dautajn, një nga shokët më të afërt të ish-futbollistit të Dinamos, Mujo Targaj. Ai, për vite të tëra ka aderuar bashkë me të në klubin e ministrisë së Brendshme dhe ka qenë një nga miqtë më të sinqertë të tij. Ishte koha kur futbolli i Dinamos përjetonte shkëlqimin e vet dhe ata të dy ishin ndër protagonistët kryesorë të këtij suksesi. Për mjeshtrin e sportit të gjendur nga provinca në klubin e privilegjuar të Tiranës, shoqëria me djalin e ish-ministrit, do t’i falte shumë nga shprehitë e jetesës në metropol. Sidoqoftë, në kujtesën e ish-futbollistit të kombëtares, Agron Dautaj është fiksuar si modeli i njeriut të thjeshtë e modest, që i përjetonte privilegjet e bllokut me rutinën e adresës së një shtëpie komode, që kishte të bënte me punën e rëndësishme të të atit. “Po edhe ne, sportistët e Dinamos kemi përfituar diçka nga privilegjet e Gonit. Porta e hapur e shtëpisë së tij dhe bujaria e nënë Hedos, që nuk përtoi të gatuante për shokët e të birit që shkonin shpesh, do të na bënte për pak çaste “bllokmenë” edhe ne, djemve dinamovitë që e kishim atë si strehëzën tonë”, shton Mujua, duke kujtuar mjaft raste kur hynin pa ndrojtje në shtëpinë e Kadri Hazbiut në kohën kur ai kryente detyra shumë të rëndësishme. Përtej këtyre ditëve të bukura, Targaj rrëfen edhe për dramën e familjes Hazbiu, pas arrestimit të ish-ministrit, që pasoi me fatkeqësinë e Agronit, degdisur në minierën e Kurbneshit dhe vrarë në rrethana misterioze në fillimin e vitit ‘89. Sipas tij, kjo ka qenë një plagë edhe për dinamovitët e viteve ‘70/’80, të cilët e kanë përcjellë si një ngjarje të rëndë, që ka shkaktuar jo pak dhimbje tek ta. Targaj thotë se më shumë nga kjo, miqtë dhe shokët e tij ndjehen të lënduar, sidomos nga rrethanat e pazbardhura të tragjedisë në një nga galeritë e minierës së Kurbneshit...
Zoti Mujo! Si ju kujtohen momentet e njohjes me Agron Dautajn në ekipin e Dinamos?Ka qenë viti ’77, kur erdhi për herë të parë në ekipin e Dinamos Agron Dautaj. Pjesa më e madhe nuk e dinin që ishte djali i ish-ministrit të Brendshëm. Ndoshta nga mbiemri, po sidomos nga paraqitja e thjeshtë e tij, nuk na shkonte mendja se ai mund të ishte djali i Kadri Hazbiut, që në atë kohë ishte një ndër figurat më karizmatike të udhëheqjes komuniste. E mbaj mend mirë ditën e parë kur mbërriti aty me një biçikletë të thjeshtë, veshur po thjeshtë me një kostum sportiv. Dukej disi i ndrojtur, por gjithsesi i qetë. Ndenja për pak çaste me të...
Për çfarë folët gjatë atij takimi spontan?“Mujo Targaj, të adhuroj”, më tha ai në fillim. Nga mënyra si fliste, tregonte që e njihte mirë ekipin dhe futbollistët e Dinamos. Aty për aty më përmendi dy-tre ndeshje ku unë kisha pasur sukses dhe përmendi idhullin e tij, Ilir Përnascaka, që me sa dukej njihej mirë me të. Pastaj më pyeti se nga cila zonë e Tepelenës isha. Kur i thashë vendlindjen e plotë qeshi dhe më tha se nga nëna edhe ai ishte nga Tepelena. Teksa e ngacmova më tej bisedën, e mora vesh se ishte djali i ministrit të Brendshëm, që Dinamon e kishte skuadrën e zemrës. Kaq ishte prezantimi me të. Më tej vajti ora e stërvitjes dhe Agronin e prezantoi trajneri Saimir Dauti që e kishte njohur qysh më parë.
Në cilin pozicion filloi në ekipin e Dinamos?Agroni ishte mbrojtës i krahut të djathtë. Mbaj mend fanelën me numrin 3 që veshi në ndeshjen e parë. Ishte koha kur nga klubi i Dinamos ishte larguar një nga lojtarët më energjik që kishte spikatur në mbrojtje dhe në mesfushë. I qëlloi kështu Agronit të mbushte boshllëkun e krijuar në ekip me largimin e Fred Gjinalit.
Dhe duhet thënë që qysh në ndeshjen e parë ai u bë një lojtar formacioni...Megjithatë, Agroni siç dihet ka marrë fanelën e të famshmit Çeco gjatë një ceremonie ku ky i fundit dorëzoi fanelën sportive...Pagëzimi i Agron Dautajt në formacionin e ekipit të Dinamos është bërë gjatë një ceremonie që u organizua në një pragndeshje, me rastin e lamtumirës së futbollistit të mirënjohur, Iliaz Çeço. Në atë eveniment, si gjithmonë në të tilla raste ka qenë i pranishëm edhe Kadri Hazbiu, që e kishte pikë të dobët ekipin e Dinamos. Me sa mbaj mend ka qenë ndeshja Dinamo-Vllaznia...
Çfarë mbani mend nga karriera sportive e Agron Hazbiut?Ai ishte një sportist energjik. Sa zuri vend në ekip, u bë i domosdoshëm si mbrojtës i krahut të djathtë, po shumë herë, sipas rastit, luajti edhe si mesfushor i djathtë. Ishte shumë i shpejtë, teknik dhe i qëndrueshëm në fushë. Mbi të gjitha ishte shumë korrekt gjatë ndeshjeve. Kishte sedër të spikatur gare dhe ishte mjeshtër i integrimit të ekipit gjatë ndeshjeve. Shquhej për frymën e kolektivitetit dhe këmbënguljen për ta mbajtur me ritëm garën deri në çastet e fundit...
Sa ndjehej Agroni djalë ministri në mjedisin e klubit dhe rrethin e futbollistëve?Ishte koha kur fëmijët e bllokut bënin një jetë plotë privilegje dhe dalloheshin në mjediset, ku punonin për një frymë aristokracie. Me Agronin ndodhte krejt ndryshe. Atë nuk e pamë asnjëherë të vinte me makinë në stërvitje, apo në ndeshje. Përdorte një veshje të thjeshtë dhe ishte i komunikueshëm me të gjithë. Për nga sjelljet dhe reagimet në shoqëri, ishte modeli i njeriut modest që di ta vendosë veten në pozita të barabarta me këdo. Të qenit djalë ministri ishte në njëfarë mënyre privilegj për ne, shokët e tij, që bënim jetë konvikti dhe duhej të provonim shpesh herë gjellën e ngrohtë të nënë Hados, të ëmës së tij, që na priste në shtëpi si djemtë e saj me çfarë t’i ndodhej.
Cilat ishin raportet e tij me të atin, i cili atëherë ishte pjesë e udhëheqjes së lartë?Padyshim që i ati e ndiqte rregullisht ecurinë e Agronit në sport. Ishte një ndjekje në distancë, ku nuk dallohej ndonjë përkujdesje e veçantë. Për Kadri Hazbiun ishte përbuzëse mania për të ndikuar me pozicionin e tij zyrtar në emrin e të birit në sport, siç ndodhte rëndom me mjaft nga përfaqësuesit e nomenklaturës së lartë me fëmijët e tyre. Megjithëse duhet thënë se syrit të ministrit që e kishte për zemër ekipin e të birit, nuk i shpëtonte ndonjë mungesë, apo reagim i Agronit, sidomos gjatë ndeshjeve të ndryshme. Për to ai bëhej tepër i rreptë, po gjithsesi me një lloj takti, në mënyrë që të zinte vend kritika e të mos përsëritej më ajo që nuk i kishte pëlqyer atij...
Mbani mend ndonjë rast të tillë ku keni qenë edhe ju i pranishëm?Më është fiksuar në kujtesë një rast, ku Agroni mori një karton të verdhë gjatë një takimi të rëndësishëm. Ishte një ndëshkim për një ndërhyrje të gabuar ndaj kundërshtarit. Pas ndeshjes më qëlloi të isha në shtëpinë e Gonit dhe sa erdhi Kadriu, befi në dhomën ku rrinim. Jo si herët e tjera kur na uronte për fitoren, këtë herë e nisi nga qortimi për të birin. “Nëse do të vazhdosh me të verdha, më mirë lere futbollin!”, iu drejtua ai. Agroni u skuq në çast dhe aty për aty i tha të atit se një rast tjetër si ky nuk do të përsëritej më. Dhe në fakt, Goni ishte një futbollist shumë korrekt në fushë, si edhe në jetë...
Keni pasur rast që keni qenë në ndeshje jashtë vendit. Çfarë kujtoni nga shoqëria me Agronin?Kanë qenë disa turne për kupën e kupave. Mbaj mend ndeshjen me Ajaksin. Ka qenë një nga ndeshjet më të bukura të Agronit. Edhe në ditët kur ishim jashtë shtetit, ai mbetej zembereku i shoqërisë. I qetë, i afërt, dashamirës dhe në çdo rast i sjellshëm në bisedë...
Thatë që ka qenë një nga tifozët personal të Përnaskës, po ekip tjetër përveç Dinamos kë kishte për zemër?Flamurtarin! Thoshte shpesh që po mos të ishte kjo Dinamoja ai do të ishte tifoz i saj, madje edhe lojtar i ekipit vlonjat. Adhuronte shumë sidomos tek ky ekip Kreshnik Çipin, që e krahasonte me Bekenbauerin.
Nga ekipet e huaja, kë adhuronte Agroni?Ai kishte për zemër ekipin italian dhe përpiqej të ndiqte të gjitha ndeshjet e tij, sidomos gjatë kampionateve botërore që për të ishin festat më të bukura...
Thatë që Agronin e kishit shok të ngushtë gjatë kohës që ishit në një ekip. Si e kujtoni ndarjen me të?Ka qenë një ndarje e dhimbshme, me lot në sy nga të dy. Më kujtohet momenti kur ai më këshilloi të mos e takoja më, pasi do të kisha probleme. Ishte koha kur të atin, Kadri Hazbiun, e kishin futur në burg, madje ditët e para të këtij arrestimi të bujshëm. Agroni sa ishte diplomuar dhe ishte duke bërë zborin ushtarak te Rrapi i Treshit. Ato ditë, aty kishte pësuar një toksikim dhe e kishin sjellë në Spitalin Ushtarak. I shkova aty, në çastin që sa kishte hequr serumin. U befasua me praninë time dhe pasi më tha çfarë kishte ndodhur me të atin, më këshilloi që të mos e takoja, pasi kjo do të më sillte probleme. Kështu jam ndarë së fundi me të. Të nesërmen ata u transferuan familjarisht në Kurbnesh dhe nuk pata më rast për ta takuar...
Po gjatë kohës që ishte në internim, a shkëmbenit mesazhe me njëri-tjetrin?Në kushtet që Agroni u internua familjarisht, kontaktet e drejtpërdrejta ishin të pamundura. Kështu që unë dhe shumë nga shokët e tjerë kemi shkëmbyer mesazhe të herëpashershme në mënyrë indirekte. Njeriu që i ka mbajtur këto lidhje të pandërprera nga Tirana ka qenë Shkëlqim Skifteri, një shok i afërt i Agronit, që ishte nipi i Dervish Hatixhesë. Ishte një miqësi e vjetër e prindërve të tyre, ajo që kishte ndikuar në lidhjet dhe shoqërinë e Çimit me Agronin...

Nipi i Dervish Hatixhesë, miku i Agron Dautajt
Teksa mjaft nga fëmijët e ish-udhëheqësve komunistë e kishin vështirë të shoqëroheshin edhe me shokët e fakultetit, Agroni ndjehej mirë në miqësinë e njerëzve të thjeshtë. Duke veçuar këtë tipar të veçantë të tij, Mujo Targaj, tregon për një nga shokët e afërt të Agronit. Shkëlqim Skifteri, i njohur ndryshe edhe si nipi i dervish Hatixhesë, do të futej natyrshëm në shoqërinë e djalit të ministrit. Nëse nuk e lidhte profesioni i punëtorit të thjeshtë, shumë gjëra të tjera do të bëheshin shqetësime të përbashkëta në shoqërinë e veçantë të tyre. “Shpesh pas stërvitjes, apo ndeshjeve të ndryshme, tregon Mujua, Goni do të hidhte në supe çantën sportive dhe do të rendte me biçikletë për tek lagjja afër stacionit të trenit. Shumë herë edhe do të flinte në shtëpinë përdhese, duke çmuar fisnikërisë e të zotëve të saj. Çimi për Gonin ishte bërë një vëlla i dytë...” Më tej Targaj kujton rebelimin e mikut të Gonit pas internimit të këtij të fundit në Kurbnesh. Mjaft herë do ta kërkonte qetësinë tek alkooli dhe do fillonte të shprehte nëpër lokale çmendurinë e Enverit me familjen e Kadri Hazbiut. Kjo do t’i kushtonte edhe pa kohë burg, shton ish-futbollisti i Dinamos, që e ka pëlqyer shumë këtë vlerë interesante të karakterit të Gonit.

Një top futbolli në rrjetën e spiunazhit“Adidasi”, operacioni sekret i Sigurimit në qytezën e Kurbneshit
“Adidas”! Kështu do të quhej një operacion i fshehtë i punonjësve të Sigurimit, që do të kishte për objekt ish-futbollistin e Dinamos, aty nga mesi i viteve ‘80. Mujo Targaj ka pasur rastin të njihet i pari me qëllimet e tij. Miku i Agron Dautajt kur të rrëfen për këtë, detyrohet të betohet herë pas here për vërtetësinë e asaj që të tregon...“Pas ndeshjes që bëmë me Gjermaninë në Tiranë, na sollën në Klubin e Sportit dy topa futbolli të firmës “Adidas”. Ishin vërtet të bukur. Menduam t’ia çojmë njërin Agronit si dhuratë në Kurbnesh. Dhe kështu proceduam. E morëm një mbrëmje tinëz dhe ia dhamë Çim Skifterit, njeriut që mbante lidhje të pashkëputura me Gonin. Ai, në rastin më të parë e çoi me mënyrën e vet deri në Kurbnesh. Për Gonin ishte mrekullia vet. Qysh të nesërmen do ta merrte dhe do të ftonte në ndeshje shokët e tij të punës. “Adidasi” që vetëm në Tiranë ishte parë deri atëherë, do të befasonte banorët e qytezës minatore. Çudia më në fund do të bëhej pjesë e punës së operativit të zonës, vigjilencës së të cilit nuk mund t’i shpëtonte asgjë, ca më tepër kur bëhej fjala për njërin nga familjarët e armikut të partisë. Që këtej do të startonte operacioni për të shkuar te gjurmët e mbërritjes së këtij produkti kapitalist deri në Kurbnesh. Rrezja e këtij operacioni shumë shpejt do të mbërrinte deri në Tiranë. Për “Adidasin” më foli në konfidencë një miku im, ndërkohë që më këshilloi të rrija sa më larg kësaj historie. Ia pranova këshillën dhe u ktheva te profesor Fatmir Frashëri, i cili kishte dijeni për topin që i kishim çuar Gonit. Le ta lëmë midis nesh, më tha ai me idenë për të bërë të paditurin. Dhe kështu bëmë. “Adidasi” mbeti në mes të rrugës, por që edhe na tronditi disi...”Për ish-futbollistin e Dinamos ka mbetur kjo ngjarje një e papritur vulgare. “Gjithsesi, përmbyll ai, duhet të futesh në kontekstin e kohës për të ndjerë vlagën e ndodhisë”.

neser do te lexoni
Si u shfaq bluza e Dinamos me numrin 8 në galeritë e Kurbneshit. Rrëfimi i Iliaz Çeços, mjeshtrit të sportit që i dorëzoi vendin në formacion djalit të Kadri Hazbiut.
Si mbërriti deri në minierën e bakrit bluza e Brigelit, dhuratë për Agronin pas ndeshjes Shqipëri-Gjermani. Fotografitë e Enver Shabanit, ruajtur në fshehtësi, të vetmet kujtime nga jeta sportive e Dautajt.
Çeço hedh poshtë çdo version për vetëvrasjen e pasardhësit të tij. Sa e kujtojnë dinamovitët e sotëm mbrojtësin e djathtë dhe mesfushorin e talentuar të fund viteve ‘70

Prishja me rusët dhe dalja nga Pakti i LindjesPrishja me rusët dhe dalja nga Pakti i Lindjes

Kujtim Boriçi

Ekskluzive/Ibrahim Shametaj, ish-kryeinxhinieri i ndërlidhjes në Ministrinë e Mbrojtjes për 12 vjet. Në shënimet e radhës, fillimet e para të punës së tij e disa kolegëve, pranë shërbimit të ndërlidhjes në Ministrinë e Mbrojtjes, kontaktet e para me Enver Hoxhën dhe drejtues të tjerë të lartë të shtetit, si dhe vështirësitë e punës për organizimin ndërlidhjes me udhëheqjen dhe repartet, kur Shqipëria u prish me rusët e doli nga Traktati i Varshavës.Në vazhdim do të lexoni:-Vështirësitë me të cilat u përball Shqipëria pas prishjes me rusët dhe vendimi i udhëheqjes së kohës për fortifikimin e çdo pëllëmbe të vendit.- Urdhëri i Enver Hoxhës për ndërtimin e vëndkomandës së re të Shtabit dhe komandës së Përgjithëshme në Linzë.- Masat paraprake në vëndkomandën e luftës, para se Enver Hoxha e Mehmet Shehu të inspektonin “qytezën” e nëndheshme në qershor 1978.Shametaj, unë dhe kolegët ndërlidhës, pranë Enverit e MehmetitNga Kujtim BoriçiPrishja me rusët dhe dalja e Shqipërisë nga Traktati i Varshavës në vitin 1968, sipas dokumenteve të kohës, shënon jo vetëm pikënisjen e një izolimi total për vendin, por dhe hartimin e strukturës së mbrojtjes së vendit mbi bazën e një ushtrie të madhe në numër, të shpërndarë në gjithë vendin dhe në një sistem gatishmërie me pjesëmarrje të gjithë popullit ushtar. Mbi këtë bazë dhe Enver Hoxha, si Komandant i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura, Mehmet Shehu, si njeriu më besnik i tij, si dhe drejtuesit më të lartë të kohës, i kushtonin një përkujdesje të veçantë e të gjithanshme mbrojtjes. Për mua dhe disa kolegë të tjerë të shërbimit të ndërlidhjes, ndër të paktët dhe të parët e diplomuar në Bashkimin Sovjetik për këtë shërbim, tregon për gazetën “Shekulli” Ibrahim Shametaj, ish-kryeinxhinier në Ministrinë e Mbrojtjes, ishte privilegj dhe realizim i një ëndrre të shumëdëshiruar, kryerja e shërbimit ndërlidhës pranë e në funksion të udhëheqjes, Enverit, Mehmetit, Beqirit, Kadriut, e drejtuesve të tjerë të lartë të shtetit.Shërbimi pranë Enverit dhe profecia e kolonelit rusKur u emërova në detyrat e shërbimit për ndërlidhjen luftarake në Ministrinë e Mbrojtjes, nga specialist i thjeshtë deri në kryespecialist, përfshi dhe organizimin e ndërlidhjes me udhëheqjen e kohës në vitet 1960, kujton Shametaj, ish-kryeinxhinieri i ndërlidhjes në këtë ministri, shpesh më kujtoheshin këshillat e pedagogut rus, kolonelit Pavllov, gjatë studimeve në akademinë ruse. Sipas Shametajt, Pavllov, një nga specialistët rusë më të njohur të ndërlidhjes në Rusi, përgjegjësi për sigurimin e ndërlidhjes së Stalinit gjatë Luftës së Dytë Botërore, jo vetëm ishte i aftë profesionalisht, këmbëngulës e kërkues, pa tolerancë në mësimdhënie, por kishte merak të veçantë se përgatitja jonë si studentë, nesër do të vlerësohej praktikisht gjatë shërbimit pranë Enverit e drejtuesve të tjerë të shtetit shqiptar, ku një gabim i tyre (studentëve) do të “turpëronte” dhe pedagogun Pavllov. Lidhur me këtë, në kujtimet e tij, Shametaj shkruan: “Pedagogu rus, kolonel Pavllovi, na donte shumë ne studentëve shqiptarë e ishte i preokupuar në maksimum, që ne të përfitonim sa më shumë. Sa herë që ne bënim ndonjë gabim gjatë përgjigjeve në mësim, ai na thoshte “obobo, ju do të më turpëroni mua, nuk e kuptoni që kur të ktheheni në Shqipëri do ti shërbeni direkt Enver Hoxhës, se jeni të parët oficerë teknikë që mbaroni shkollën e lartë tek ne!”. Atëherë, shton më tej Shametaj, këtë këshillë me merak të Pavllovit, ne studentët shqiptarë e shikonim më tepër si një merak të edukatës e përkushtimit të tij në punë, që ne të dilnim sa më mirë, pa ditur se pas mbarimit të shkollës, profecia e tij do të bëhej realitet; ne specialistët e parë ndërlidhës të përgatitur jashtë vendit, do të kishim të bënim shpesh direkt apo indirekt, në punën tonë me Enver Hoxhën e drejtues të lartë të tjerë të shtetit.“Barra” e përgjegjësisë për ndërlidhjen me udhëheqjenVitet e studimeve në rusi për Shametajn e shokët e tij, do të iknin shumë shpejt, ndërkohë që përballja me detyrat e vështira në shërbimin ndërlidhës të Ministrisë së Mbrojtjes, me komandantë vartës dhe eprorët (Enverin, Mehmetin etj.) që ata do të merrnin përsipër, do të sillnin ndër vite përgjegjësi të reja, mund, djersë, sakrifica, por dhe kënaqësi. Ibrahim Shametaj tregon se, që në emërimin e tij në Ministrinë e Mbrojtjes në detyrat e ulëta e deri në funksionin e kryeinxhinierit, ai do të njihej në shumë raste me përkujdesjen e Enver Hoxhës për përsosjen e shërbimit ndërlidhës, veçanërisht në vitet ’60. Fillimisht, përkujdesjen apo urdhrat e Enverit, Mehmetit e drejtuesve të tjerë më të lartë të shtetit e ushtrisë, kujton Shametaj, tek ne vinin nga kontaktet direkt të Enverit me kuadrot veteranë të ndërlidhjes shqiptare, Kadri Brahimaj, Servet Xhama etj. “Që nga vitet ’60, mua m’u ngarkua detyra bashkë me shokë të tjerë, të zgjidhnim probleme teknike në ndërlidhjen e udhëheqjes e deri direkt të Enver Hoxhës”,- tregon Shametaj.Në vendkomandën e luftës, takimi i gjatë i punës me EnverinTre takime, një në vendlindjen e tij kur ende ishte fëmijë, i dyti pas vdekjes së Stalinit kur ishte nxënës në shkollën ushtarake “Skënderbej” dhe i treti në vitin 1959, në mbrëmjen e Vitit të Ri në Shtëpinë Qendrore të Ushtrisë (vetëm dy vjet oficer), sipas Shametajt, ishin takimet e afërta të tij me Enver Hoxhën. Ndërsa, takimi i gjatë i punës së Shametajt me Enver Hoxhën, është viti 1978, kur Enveri, Mehmeti e drejtues të tjerë të lartë të shtetit, vizituan vendkomandën e re të luftës të sapo përfunduar, në Linzë të Tiranës. “Ishte një inspektim i hollësishëm, rreth problemeve të gatishmërisë në strukturat luftarake të vendit, përfshi dhe gjendjen e ndërlidhjes, për të cilën unë ruaj detaje të hollësishme që janë pasqyruar dhe në shënimet e mia të kohës”,- shton Shametaj. (Vijon)

Agron Dautaj, jeta e panjohur e djalit të Kadri Hazbiut

Afrim Imaj


Ka shkëlqyer në fillimet e tij si futbollist, duke u bërë një nga protagonistët e trofeve të Dinamos, por më pas e ka ndjekur fatkeqësia e dyfishtë.
Eshtë detyruar të lërë përdhunshëm fushën e sportit dhe t’i nënshtrohet përndjekjeve politike diku në malësitë e Kurbneshit. Më tej do të bëhej viktimë e një vrasjeje misterioze, që do të mbetej e pazbardhur për vite me radhë...Agron Dauti, djali i ish-ministrit të Brendshëm, Kadri Hazbiu, do ta përjetonte këtë metamorfozë teksa ëndërronte një rini të bukur dhe një jetë të thjeshtë. Ngjarja fund e krye do t’u përkiste viteve ‘80. Për të rinjtë e asaj periudhe, ca më tepër për ata që kishin zgjedhur për skuadër të zemrës së tyre Dinamon, të papriturat e fatit të tij do të fiksoheshin në kujtesë, si një vegim i dhimbshëm. Djaloshi që suksesin në karrierën sportive nuk e mbështeti asnjëherë në autoritetin e të atit, si një nga krerët kryesorë të shtetit, do të humbiste gjithçka të emrit dhe prestigjit të vet, nga goditja që do t’i bëhej ish-ministrit të Brendshëm, si armik i pushtetit popullor dhe Partisë së Punës(!). Bashkë me kryqëzimin e të atit do të shkërmoqej edhe figura e shkëlqyer që kishte bërë Agron Dauti në radhët e ekipit të Dinamos. Pastaj heshtja ndaj vendimeve që mbanin siglën e luftës së klasave do ta fshinte nga biografia e klubit emrin e djaloshit, që fali rininë për fanellën e ekipit. E gjitha kjo vetëm se ishte djali i Kadri Hazbiut, ish-ministrit, që me sa akuzohej kishte tradhtuar Enver Hoxhën.Po cila është jeta e panjohur e ish-futbollistit të talentuar të Dinamos, Dautaj? Gazeta “Panorama” zbardh për herë të parë jetëshkrimin e djalit të ish-ministrit të Brendshëm, që la karrierën sportive në mes, i detyruar nga biografia politike. Nëpërmjet dokumenteve dhe intervistave me familjarë e bashkëkohës, me kolegë e bashkëvuajtës, hidhet dritë në atë që la pas 30-vjeçari i martirizuar në galeritë e nëntokës. Si u angazhua me futbollin djali i ish-ministrit? Pse zgjodhi klubin e Dinamos? Si u lidh me titullarët e ekipit, kur ishte në fillimet e tij? Cili ishte roli i të atit në karrierën sportive? A i ofroi shanse e privilegje të qenit djalë i një zyrtari të rëndësishëm në konkurrencën sportive? Sa ndikoi te shokët me avantazhet që i jepte jetesa në Bllok, për t’i mbajtur afër e për t’i ndihmuar në zgjidhjen e shqetësimeve të ndryshme? Si u këput në mes karriera sportive pas arrestimit të të atit, ish-ministër i Brendshëm? Jeta në Kurbnesh dhe pasioni i fashitur, peripecitë dhe izolimi nga miqtë dhe të afërmit për tetë vjet. Si u bë minator me tre turne djaloshi i lindur e rritur në Bllok? Si u integrua në jetën e njerëzve të qytezës minatore? Fejesa e shkurorëzuar me vullnetin e tij në Tiranë dhe ditënetët e ftohta në galeritë e Kurbneshit. Si e përjetoi fillimin e proceseve demokratike në ish-Lindjen evropiane dhe shpresa për t’u kthyer në gjirin e shokëve e të miqve në Tiranë? Dita e aksidentit dhe misteri rreth tij: Vrau veten apo e vranë? Pse kaloi në heshtje vdekja e tij dhe çfarë fshihej pas këmbënguljes zyrtare për ta motivuar atë si vetëvrasje? Ç’u bë me dilemat dhe versionet që thanë njerëzit ato ditë, sipas të cilave, Agroni nuk kishte vrarë veten? Djali i ministrit që preferoi lojën në rrugicaI lindur në kushte komode, si bir i një zyrtari të lartë, Agron Dautaj do ta zgjidhte shoqërinë përtej mureve të Bllokut. Jo pse nuk i pëlqenin fëmijët e kolegëve të të atit dhe mënyra e jetesës së tyre, por temperamenti i tij kërkonte një hapësirë më të madhe. Në miqësinë me djemtë e rrugicave të Tiranës do të gjente mjedisin, ku do të fitonte shumë gjëra për ta ndërtuar jetën jo në hijen e autoritetit të të atit, por në atë që do të arrinte vet. Ky tipar i Agron Dautit, përpara se të konstatohej nga shokët dhe miqtë e tij, do të vihej re nga familjarët, të cilëve kjo shkujdesje do t’u pëlqente, po do t’u sillte njëherazi edhe andralla. “Unë dhe Goni, - rrëfen Petriti, vëllai më i madh i tij, - kemi lindur në kohën që babai ishte ministër. Po nuk kemi parë ndonjë privilegj të veçantë, madje vet babai interesohej për të mos u mësuar të përkëdhelur. Ishte në dëshirën e tij që shoqëria jonë t’i tejkalonte kornizat e Bllokut. Me këtë merak përgjonte në mënyrën e vet sjelljet tona që fëmijë dhe futej me takt kur shikonte ndonjë gjë që nuk shkonte”. Petriti shton ndërkaq se Kadri Hazbiu, ashpërsinë karakteristike që demonstronte gjatë ushtrimit të detyrës, në familje e zëvendësonte natyrshëm, me përkushtim dhe dashuri të ngrohtë. Djali i ish-ministrit e mban për model mënyrën e sjelljes në familje të të atit, ndërkohë që shumë gjëra të të vëllait i vlerëson si përthyerje të karakterit të tij në sjelljet dhe personalitetin e Agronit. “I gjallë, entuziast, ekspresiv, i afrueshëm, modest dhe këmbëngulës, si babai, veçon Petriti disa nga cilësitë e të vëllait, që mendon se i pati dhuratë nga i ati.Gjithsesi, për Petrit Hazbiun këto janë thjesht gjëra të mjedisit familjar dhe nuk mendon se kanë ndonjë vlerë për opinionin, prandaj i ka qëndruar edhe larg medias. Për të, fëmijëria e të vëllait në shoqërinë e fëmijëve të familjeve të thjeshta të Tiranës, por sidomos ndeshjet e futbollit në fushat e improvizuara midis pallateve dhe shtëpive private, ka qenë diçka mbresëlënëse. Në kujtesën e tij janë fiksuar sidomos pasditet e vona, kur Agroni kthehej në shtëpi me gjunjët e gërvishtura, që shpesh i mbulonte me dorë, që mos t’ia shikonte i ati.Futbolli dashuri e parë, Dinamo shtëpi e dytë“Agroni u dashurua me futbollin qysh kur ishte fëmijë”, kujton Petriti, i cili mban mend edhe 12 emrat e shokëve të lagjes me të cilët luante shpesh gjatë kohës së pushimit. “Mjaft prej tyre ishin nxënës të shkollës “11 Janari”, të cilët i kishte shokë klase, po kishte edhe të tjerë që jetonin në rrugën e “Elbasanit” dhe vinin e i thërrisnin gati çdo pasdite”, shton i vëllai i ish-futbollistit të Dinamos. Interesimit se a pyeste i ati për shokët e tij, Petriti i përgjigjet, se për asnjërin nga fëmijët Kadriu nuk ka ndërhyrë në zgjidhjet e tyre. “Babai vet ishte një tifoz i zjarrtë i Dinamos, shpjegon Petriti dhe e vetmja “ndërhyrje” ishte qetësia që kërkonte kur luante ekipi i zemrës së tij. Kjo me sa duket u bë edhe pasioni ynë. Që të vegjël i ngjiteshim nga prapa kur shkonte në stadium. Pastaj u bëmë të gjithë tifozë të Dinamos. Po Agroni shkoi më tej. Endërroi të bëhej lojtar i saj dhe ia arriti. Kjo padyshim e gëzoi jashtë mase babanë, që ishte ndërkaq krijuesi i Dinamos qysh në vitin 1950...”Agron Dauti do të pagëzohej futbollist i Dinamos pas një rruge të gjatë në ekipet zinxhir të saj. Qysh në vitet 1970-‘72 debutoi në ekipin e para të rinjve, për të vazhduar më tej në vitet 1974-‘78 me ekipin e të rinjve. Pas një ecurie të spikatur si futbollist me talent, në vitin 1978 thirret në ekipin e parë të Dinamos dhe prej fillimit mbeti lojtar titullar në formacionin e ekipit. Për të vëllanë Agroni çoi te ekipi jo thjesht talentin dhe aftësitë e fituara për vite të tëra stërvitje, por edhe shpirtin e pastër dhe korrektësinë shembullore. “Po, mori shumë gjëra nga Dinamo”, shton Petriti, duke kujtuar solidaritetin vëllazëror dhe miqësinë me mjaft nga yjet e sportit shqiptar të atyre viteve. Sidoqoftë, Dinamo për Agron Dautin u bë si një shtëpi e dytë që e deshi me zemër, deri në fundin e jetës së vet...Dinamoviti që i ktheu krahët Bllokut për futbollin“Në fakt shtëpia jonë nuk ka qenë brenda Bllokut, por trajtimi i familjes gjatë kohës që babai ishte ministër bëhej njësoj si për udhëheqësit e tjerë”, thotë Petriti. Sipas tij, Agroni i rritur në shoqërinë e fëmijëve të thjeshtë të Tiranës do t’u nxirrte herë pas here telashe punonjësve të sigurisë, pasi gati çdo ditë do të futej në banesë me një duzinë shokësh. Ndërkaq, sa filloi rrugën e futbollit, u bë edhe vet mysafir i vilës së ministrit.Dhe në fakt kështu ndodhi me të. Sa u pagëzua në ekipin e Dinamos zgjodhi për strehëz qytezën e klubit, ku kalonte kohën më të madhe. Kishte ëndërruar shumë për t’u bërë pjesë e këtij ansambli dhe ndjehej i lumtur mes tij. “Në shtëpi, - shton Petriti, - vinte gjithnjë e më rrallë. Po sillte edhe ndonjë shok me vete. Njëherazi sillte edhe mjaft përjetime nga ditëqëndrimet mes sportistëve. Nuk harronte ndërkohë të kërkonte ndihmën tonë për ndonjë hall të shokëve të tij, siç ishin rastet e sëmundjeve, apo shqetësime të tjera...” Kështu do të startonte në karrierën sportive dinamoviti, që i ktheu krahët Bllokut për ëndrrën e vet, futbollin. Emri i mirë qysh në fillimet e para e sfumoi tagrin e djalit të ministrit, duke i bërë jehonë Gonit, që shkëlqente në mbrojtje dhe në mesfushën e “Dinamos”. Përtej kësaj, dinamoviti Dautaj do të bëhej idhulli i mjaft të rinjve, krahas të tjerëve që shkëlqyen në fundvitet ‘70. Më shumë se kaq, djali i ish-ministrit të Brendshëm do të behej i njohur në rininë kryeqytetase për sjelljen modeste dhe figurën shembullore. Më parë ishte Agroni, pastaj djali i ministrit“Ai kishte emrin e tij dhe e mësoi veten të rritej vet në jetë. Para se të ishte djali i ministrit, ishte Agroni, që midis shumë ofertave për një degë speciale në universitet, zgjodhi atë të Kulturës Fizike”. Me këtë merak Lena, motra e madhe e Agronit, kërkon të korrigjojë diçka në punën e gazetarëve, të cilët sa herë bëhet fjalë për të citojnë togfjalëshin “djali i vogël i ish-ministrit të Brendshëm”.Ndërkaq,ajo është e bindur se jetëshkrimi i të vëllait, më shumë se nga familjarët, mund të zbardhet nëpërmjet mbresave të shokëve të tij. Këtë bindje kanë edhe familjarët e tjerë. Petriti të shpalos një listë të tërë me emra të njohurish e miqsh të tij, të cilët edhe sot kanë mbetur mysafirë të familjes së tyre. Për të Mujo Targa, Kreshnik Çipi, Ilir Përnacka, Shkëlqim Skifteri, Iliaz Çeço, Agustin Kola, Arben Vila, Halit Gega e dhjetëra të tjerë, nuk ishin thjesht të njohur e shokë të Agronit, por edhe miq të familjes së tyre, që nuk i shkëputën në asnjë rrethanë lidhjet me të. “Agroni kishte një shoqëri të gjerë dhe jepej shumë pas saj”, shton Leni, që ngazëllehet menjëherë, sa i kërkon të të rrëfejë për jetën e të vëllait, që nuk jeton më. Fakti që Agroni nuk e përdori asnjëherë emrin dhe autoritetin e të atit, për të është një vlerë morale që e vlerëson shumë. Gjithsesi, Lena ndihet tërësisht e brengosur, që vitet e internimit dhe ditët e kontrolleve policore janë bërë shkak për t’u shfarosur fotografitë më të shumta që kishte me të vëllanë dhe familjen e saj...Tifozi i Dinamos që shumëzoi vetveten në KurbneshNdodhi një ditë, që ish-futbollisti titullar i Dinamos të mbetej vetëm një tifoz i zjarrtë i saj. Agron Dautit, pas arrestimit të të atit, i qëlloi ta ndiqte ekipin e zemrës nga bjeshkët e Kurbneshit. Internimi do t’i kushtonte jo pak ish-futbollistit titullar të Dinamos, duke e privuar nga shumë gjëra. Por për asnjë çast nuk do t’i veniste ndjenjën e dashurisë për ekipin, që e deshi me shpirt dhe i fali shumë nga vetja. I integruar rishtaz me shoqërinë e qytetit të vogël në veri, do ta rrezatonte dashurinë për Dinamon edhe te të tjerët që e lidhte puna në thellësitë e galerive. Dhe pak nga pak do ta zgjeronte rrethin e atyre që do ta ndiqnin në tifozerinë për skuadrën e kryeqytetase. Mjaft syresh mandej do të merrnin edhe rrugën për të ardhur në Tiranë, në ndeshjet e rëndësishme që kishte Dinamo. Ai, si gjithnjë, ishte destinuar ta shikonte vetëm në televizor, në një banesë të thjeshtë mes malesh. Praninë e tij djemtë e Kurbneshit, në një farë mënyre, do ta kishin për privilegj. Agroni do të bëhej nismëtar për organizimin e garave dhe ndeshjeve sportive, që do të gjallëronin jetën e qytezës minatore... Teksa u kthehet këtyre përjetimeve të dhimbshme, Petriti, vëllai i tij, kujton mënyrën e veçantë se si e ndiqte Agroni pasionin e tij të hershëm në kushtet e izolimit. “Për tetë vjet me radhë, - thotë ai, - Goni i bënte lejet e zakonshme vetëm kur kishte Kampionat Botëror ose Evropian, ndërkohë që të shtunave e të dielave ndërronte turnin me shokët, për të ndjekur Kampionatin Kombëtar të Futbollit”...

Agroni, djali i vogël i ish-ministrit të Brendshëm
Agron Dauti ishte djali i vogël i ish-ministrit të Brendshëm, Kadri Hazbiu. Ai lindi në Tiranë, në prill të vitit 1959. Pasi mbaroi shkollën 8-vjeçare “11 Janari” dhe gjimnazin “Petro Nini Luarasi”, filloi studimet e larta në institutin e kulturës fizike “Vojo Kushi”, të cilat i përfundoi në vitin 1980. Në vitin 1970-1972 mori pjesë në ekipin e para të rinjve të futbollit të Dinamos. Pas debutimit në ekipin e të rinjve si mesfushor i djathtë në periudhën 1974-1978, u bë pjesëtar i formacionit të ekipit të parë të Dinamos. Në periudhën 1979-1982 luan si titullar në të gjitha veprimtaritë kombëtare dhe ndërkombëtare, ku shquhet për shpirt të lartë gare dhe frymë kolektiviteti. Specialistët e futbollit kujtojnë se Dautaj bënte njëherazi shumë mirë mbrojtësin dhe mesfushorin e djathtë. Për ta ka mbetur shembulli i një lojtari korrekt dhe njeriut fisnik. Agron Dautaj njihet ndërkaq, si një nga protagonistët e trofeve të Dinamos, siç ishin ato të fituesit të Spartakiadës Kombëtare të Shqipërisë, të Kupës së Republikës në vitet 1978-1982 dhe titullit kampion në edicionin 1979-1980. Ka qenë një nga titullarët në takimet ndërkombëtare të ekipit të Dinamos siç ishte ndeshja me Ajax e Amsterdamit, Karl Zais Jena të Gjermanisë, Aberdin të Skocisë etj. Në vitet 1980-1982 ushtroi profesionin e mësuesit të edukimit fizik në shkollën e mesme Ekonomike në Tiranë. Më 18 tetor 1982, menjëherë pas arrestimit të të atit, internohet bashkë me pjesëtarët e tjerë të familjes në Kurbnesh të Mirditës. Nga tetori i vitit 1982 deri në janar të vitit 1989 punoi me tre turne në galeritë e minierës së bakrit. Më datën 28 janar 1989 u vra në kushte misterioze në minierë.

Djali i ish-ministrit të Brendshëm, midis dy perëndive
Ishte një periudhë kohe kur Enver Hoxha, ish-lideri komunist dhe Ilir Përnacka, ish-futbollisti i Dinamos, u bënë dy nga idhujt e Agron Dautit. Këtë ndodhi disi paradoksale, gazetari sportiv, Gëzim Sinemati, e shpjegon me një rrëfim të veçantë...“Agronin e kisha shok që nga fëmijëria dhe më qëllonte të shkoja në shtëpinë e tij vazhdimisht. Rrinim bashkë në dhomën e tij për orë të tëra. Ishte një mjedis i thjeshtë, me dy divanë të zakonshëm dhe një dollap rrobash. Në dy faqet e murit më tërhiqnin vëmendjen dy fotografi të ndryshme. Në njërën shfaqej Enver Hoxha me buzën në gaz midis familjarëve të Agronit gjatë një ceremonie, në tjetrën dallohej Ilir Përnacka, ish-futbollisti i shquar i Dinamos, duke ekzekutuar një gol. Të dyja ishin vendosur në korniza të mëdha dhe dominonin tërë peizazhin përreth. Ato binin në sy sapo futeshe në dhomë dhe për një çast të rrëmbenin me vështrimin e tyre. Ndërsa nuk guxoja ta pyesja për fotografinë e Enverit, një ditë i thashë diçka për atë të Përnackës. Thjesht më dukej e tepërt fotoja e tij në atë mjedis familjar, ca më shumë kur Agroni ishte pjesë e formacionit të Dinamos, ku bënte pjesë edhe Përnaska. “Ç’thua, - ma ktheu Agroni, - Iliri është përbindëshi që trondit kundërshtarin, është perëndia e futbollit shqiptar. Ashtu siç është Enveri për Shqipërinë!” Si e pashë që ishte e pamundur t’i ndërhyja në zgjedhjen, ndërrova bisedë, duke i kujtuar ndeshjen e radhës. Pastaj u hodha edhe një sy fotografive që ishin varur në mur. Vështrimi i Enver Hoxhës kryqëzohej me atë të Ilir Përnackës dhe më dukej sikur dy perënditë e Agronit flisnin nën zë për gjëra që vetëm ata mund t’i dinin...”Këtë detaj Gëzim Sinemati, gazetari i talentuar sportiv, e ka përjetuar me një ndjenjë të veçantë, sa herë që është gjendur në shtëpinë e Agron Dautit. Po do të vinte një ditë, që dhoma e thjeshtë, me dy perëndi mbi krye, do të braktisej përdhunshëm dhe i zoti i saj do të merrte rrugën e largët. Qysh nga ajo ditë, Sinematit i ka mbetur peng që nuk mundi të takohej më me mikun e vjetër...

neser do te lexoni
Si mbërriti në galeritë e minierës së Kurbneshit futbollisti i Dinamos pas arrestimit të të atit? Fejesa e prishur pas dramës në familjen Hazbiu
Si i mbajtën kontaktet dinamovitët e viteve ‘80 me shokun e tyre të internuar? Cili ishte roli i Shkëlqim Skifterit, nipit të Dervish Hatixhesë në vendosjen e lidhjeve të fshehta, Kurbnesh-Tiranë?
Grotesku i operacionit “Adidas” në hetim të origjinës së topit të futbollit, dhuruar fshehtaz Agronit nga shokët. Miqësitë e sinqerta të djalit të ish-ministrit me minatorët e galerive